پاسخ خودآزمایی های درس ادبیات فارسی ۲ پیش دانشگاهی (انسانی)

پاسخ خودآزمایی ادبیات فارسی 2 ( متون نظم و نثر )  دوره ی پیش دانشگاهی

رشته ی علوم انسانی

خودآزمایی صفحه ی 9

1-     ابر پراکنده حجیم و بزرگ و سیاه و درحال حرکت بودن تکه های ابر بر آسمان آبی رنگ 

2-     استعاره از آسمان

3-    ابر به رای عاشقان و طبع بیدلان ، سیلاب خروشان ، غباری معلق ، فیلان پراکنده ، گرد زنگار ، موی سنجاب ، جوجه های سیمرغ (بچگان عنقا) ، چندن سوهان زده ، عبیر بیخته، دودی برخاسته از آتش ... آسمان به آب ساکن ، صحرایی آبی رنگ ، آیینه ی چینی ، دیبای پیروزه گون و دریای سبز، لوح پیروزه و صفحه ی مینا . در این تشبیهات تصویر ابرها مثل فیلان پراکنده ، و جوجه های عنقا و هم چنین تصویر آسمان به صحرا و دریا به خاطر وجه شبه روشنی که دارند ، زیباتر است .

4-    ویژگی زبانی : کثرت لغات فارسی و کمی لغات عربی سادگی زبان ، کهنه ومهجور بودن بعضی از لغات مثل عبیر بیخته و مغبر - ویژگی فکری : واقع گرایی و توصیفات عینی و محسوس روح شادی و نشاط - ویژگی ادبی : به کار بردن  استعاره ، تشبیه های حسی و ملموس بسیار زیبا ، آرایه های ادبی طبیعی و ساده و قافیه ی ساده .

5-     مصراع اول تیرگی مصراع دوم روشنی و سفیدی

6-     تکلیف دانش آموزی - جهت راهنمایی مطلع قصاید را می نویسیم .

سروش اصفهانی :

دو ابربام  زن گشت از دو سوی آسمان پیدا                    به هم ناگاه پیوستند و برشد از دو سو غوغا

قاآنی : 

 به گردون تیره ابری بامدادان برشد از دریا               جواهر خیز و گوهر ریز و گوهربیز و گوهرزا

خودآزمایی صفحه ی 13

1) الف: ایجاز و اختصار                   ب: آوردن ((ی )) استمرار در آخر فعل              پ: کوتاهی جملات

ت : کمی لغات عربی                    ث : کهنگی لغات                 ج: آوردن دوحرف اضافه برای یک متمم                           

2) یعنی در میان تمام اعراب جست وجو کرد و هیچ کس را برتر وآگاه تر از عبدالمسیح نیافت .

3) تکرار فعل ((کردندی )) در پایان جملات : .... و با این اشتران  بختی جنگ کردندی و این بختیان را به هزیمت کردندی .

تکرار فعل های ((برود)) و ((بماند)) در پایان جملات : مملکت عجم به دست او افتد و به دست او می رود و چون او برسد به دست خلیفتی از آن او برود و به دست مسلمانان بماند ، اما اکنون تا چهارده سال در دست نوشروان بماند .

4) الف : او نماز عصر را گزارد (به جا آورد)      ب: او وامهایش را به بانک گزارد (پرداخت کرد )

پ: نصراله منشی کلیله و دمنه را از عربی به فارسی گزارد (ترجمه کرد )    ت:  تا تعبیر خواب من و  آنِ موبدِ موبدان ، تعبیر هردو بگزارد (تعبیر کرد).

5) دیدن ایوان مداین ، پایتخت ساسانیان و خرابه های آن / ص 11 بند نخست ، خط 2،3 و4 انوشروان به خواب اندر چنان دید  ...  آن کوشک او را بسوختی . یا / ص 12 بند پایانی از پایان خط 2 تا خط 3و4 گفت : یا عبدالمسیح تو را ملک نوشروان  ...

خودآزمایی ص 15

1-     الف) حذف فعل به قرینه ی لفظی و معنوی :( مرگ نه به پیری بود نه به جوانی)- (بود) لفظی

ب) آوردن تمثیل در نثر مانند تمثیل خیاط و پیر خمیده قامت .

2-   برای تفهیم وتبیین بهتر نوشته ی خویش و بدل کردن یک امر معقول به محسوس ( این که انسان خواه ناخواه پیر می شود و مرگ به سراغ او می آیدو محکوم به مرگ است بنابراین باید قدر جوانی و دوران عمر را بداند. )

3-     داستان اول : درزی در کوزه افتاد - داستان دوم : ای شیخ این کمانک به چند خریده ای ؟

4-     بر اساس توانایی خود از جوانی ات بهره مند شو. ( استفاده مطلوب از دوران جوانی )  

خودآزمایی ص 23

1-     رسیدن ( رسیده شدن ) ، رسیدن ، طول کشیدن ، گذشتن ، از آن . جا افتادن ( برای شراب )

2-     میرماه است ( تشبیه بلیغ اسنادی ) میرسرواست (تشبیه بلیغ اسنادی ) سراهایی دیدند هر یکی چون بهشت اعلی ( تشبیه غیر بلیغ )

3-    تابستان به سمرقند رفتی یا به شهری از شهرهای خراسان (رفتی ) - و ازش بسیار توان خورد به سبب مائیتی که در اوست و انواع میوه های دیگر همه خیار (بودند) ... زیرا که صمیم دولت سامانیان بود و جهان آباد (بود) - هوا خوش بود و باد سرد ، نان فراخ ، میوه ها بسیار و مشمومات فراوان .

4-     الف: در تاریخ بیهقی تکرار فعل زیاد می بینیم ولی در این قسمت متن تکرار فعل وجود ندارد .

ب: لغات به کاربرده شده مشکل تر از نثر بیهقی است . -  پ : در تاریخ بیهقی کهنگی لغات دیده می شود در حالی که در چهار مقاله کهنگی لغات دیده نمی شود .   - ت : در تاریخ بیهقی سجع وجود ندارد درچهار مقاله سجع طبیعی است .

5- ای بخارا شاد باش و دیر زی                 میر، زی تو شادمان آید همی

زی : در مصراع اول به معنای زندگی کن و در مصراع دوم به معنای به سوی ، جناس تام دارد.

بوی جوی مولیان آید همی                     یاد یار مهربان آید            بو ، جو و یاد، یار : جناس ناقص اختلافی

6- مهم ترین عید ایرانیان جنوب غربی است و جشنی بوده است که ایرانیان در روز شانزدهم از ماه مهر می گرفتند و شش روز طول می کشید و به قول ((بندهشن )) مشیا و مشیانه (آدم و حوا) درچنین روزی متولد شده اند ، این جشن بزرگ شش روز طول می کشید ، از روز شانزدهم مهر آغاز می گردید و به روز بیست و یکم - که رام روز باشد - ختم می شد . روز آغاز را ((مهرگان عامه )) و روز انجام را ((مهرگان خاصه )) می گفتند .

7- سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی                              دل زتنهایی به جان آمد خدا را همدمی

      خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم                               کز نسیمش ((بوی جوی مولیان آید همی ))

8- تکلیف دانش آموز   تفاوت های نثرها : را = برای     باز رسید = رسید    در رسید = رسیده شد . به دست نشود : یافت نمی شود   تقدیم فعل بر قید ( جملة آخر )  نان فراخ = نان بسیار

خودآزمایی ص 27

1-     موضوع را متوجه شد ( منظور خسرو را دریافت ) از ظاهر امر پی به باطن برد

2-     سئوال حذف است

3-     خسرو در این جهان از خداوند عیب گرفته است . سنایی که می گوید:

ابلهی دید اشتری به چرا                   گفت نقشت همه کژ است چرا ؟

گفت اشتر که اندرین پیکار              عیــــــب نقاش می کنی هشدار ؟

4- الف: آوردن جمله های طولانی (اطناب)                        ب:کثرت کاربرد لغات عربی          

       پ: کاربرد آرایه های ادبی                                        ت: استفاده از ترکیبات دشوار

5- رشته گران فطرت را در کارگاه تکوین بر تلوین ، یک سرسوزن خطا نباشد.

6- حکایت اول حذف - حکایت دوم : شاه ظاهر بین و متکبر، عیب جو، ظالم ، خرافه پرست ، جاه طلب

7-    به معنای ((به ))

8-    الف: در زبان حکایت است ، امروز زبان حکایات زبان مردم کوچه و بازار  محاوره ای است اما در این جا زبان ادیبانه است - ب: داستان های قدیمی ایستاست و نویسنده نتایج اخلاقی داستان را در پایان بیان می کند در حالی که داستان های امروزی پویا و واقع گراست و نتایج آن معلوم نیست و نتیجه با خواننده است . پ: در داستان های قدیم شخصیت داستان ثابت است در حالی که در داستان های امروزی شخصیت داستان متغیر است .  ت : در داستان های امروزی عناصر داستان می بینیم اما حکایات قدیمی تمثیلی بوده است .

9-      تکلیف دانش آموزی 

خودآزمایی ص 31

1-                                          اشک ریختن ( ازچشم)                                                                             چشم (اشک ریختن

عبر              ایهام تناسب                                                        دیده                    ابهام تناسب

                                             عبرت گرفتن                                                                                              دیده شده   

2- آرایه ی (( تشخیص ))

3- در مصراع اول اشک و در مصراع دوم آب دجله (واردشدن آب دجله به خلیج فارس )

4-    فک اضافه

5-     زنجیر عدل انوشیروان

6-     با آرایه تشخیص یعنی زمین به جای شراب ، خون دل پادشاهان را ...

7-     مردن و خاک شدن قدرتمندان نشان می دهد که جهان به کسی وفادار نیست و باید از مرگ آن ها عبرت بگیریم .

8-     چون هر انسانی که می میرد در دهان او فرو می رود و سیر نمی شود.

9-   گفته اند که گویا منظور از ریختن چهارده کنگره ی کاخ انوشیروان ، رونق و عظمت یافتن اسلام در قرن چهاردهم باشد که با روزگار ما هم زمان است . ( ظاهراً نوع بیان خودآزمایی اسم کتاب را می خواهد که در این صورت تفسیر امام فخر رازی و تفسیر طبری )

10- الف: کاربرد اصول دستوری در حد بسیار استادانه ای است و فصاحت شعر هم یکی در گرو این امر است و هیچ نا هماهنگی اخلال کننده ای در جملات نیست .

ب: برخی تعبیرات قدیمی در شعر دیده می شود (به تناسب زمان ما) شاید در زمان شاعر عادی بوده است ، مثل به کار بردن شنیدستی به جای شنیده ای و استفاده از قید تمنای بو که ( که امروز به کار نمی رود ) به کار بردن گرسنه به جای گرسنه (شاید به ضرورت وزن ) به کار بردن فعل امر ((گری)) به جای ((بگری )) که امروزه این صیغه از فعل متروک است و به جای آن از فعل  (( گریه کن )) استفاده می شود و تقدیم صفت شمارشی بر موصوف که امروز مرسوم نیست مثل دوم دجله به جای دجله ی دوم .

خودآزمایی ص 39

1-     نکوهش توانگر

2-     آسایش و خاطر جمعی با فقر به دست نمی آید .

3-    مصراع اول: وصف حال ثروتمندان که آسایش برای بهتر عبادت کردن خدا دارند مصراع دوم : توصیف فقرا که به دلیل فقرشان آرامش خاطر ندارند و نمی توانند خدا را عبادت کنند.

4-     جمله های کوتاه : چون ابرآذارند و نمی بارند و چشمه ی آفتابند و برکس نمی تابند . گفتم مذمت اینان روا مدار که خداوند کرم اند ...

تضادهای فعلی : ابر آذارند = نمی بارند - چشمه ی آفتابند = نمی تابند - سواراند = نمی رانند

ایجاز : محک داند که زر چیست ؟

5-  وقیح . اهل جدال و سفسطه است و درویش نما . سرزنش کننده عیب جو

6-  مصراع دوم وصف میراث خوران مفت خور می میرند و آن را برای میراث خواران می گذارند .

7- الف: توانگران دخل مسکینان اند و ذخیره ی گوشه نشینان ب:  مال مزکا دارند و جامه ی پاک و عرض مصون . پ: دست تعدی دراز کرد و بیهوده گفتن آغاز ،

8-  هیچ کدام هردو را نصیحت می کند زیرا:  هر دو گروه را دارای محاسن و معایب می داند .

9-  اگر ژاله هر قطره ای در شدی                              چوخرمهره بازار از او پر شدی

10- انسان اگر در فقر نیز به سر ببرد نباید لب به شکایت باز کند و همیشه باید امیدوار به فضل خدا باشد و گرنه بدبخت خواهد مرد و از رحمت خدا بی نصیب خواهد ماند و اگر ثروتمند باشد باید هم خود بخورد و هم به  دیگران فایده برساند .

11- ترصیع : قدمی در راه  خدا ننهند و درمی بی من و اذی ندهند. ( موازنه ) در زمره ی توانگران شاکراند و کفور و در حلقه ی درویشان صابراند و ضجور .

نه که من بر حال ایشان رحمت می برم گفتم : نه ، که بر مال ایشان حسرت می خوری .

- سجع : یکی تحرمه ی عشا بسته و دیگری منتظر عشا نشسته - اسباب معیشت ساخته و به اوراد عبادت پرداخته

12- قائم مقام فراهانی - جلال آل احمد - دکتر علی شریعتی - صادق چوبک

13-  اگر قدرت جودست و گر قوت سجود، توانگران را به میسر می شودکه مال مزکا دارند و جامه ی پاک و عرض مصون .

-          پس عبادت اینان به قبول نزدیک ترست که جمع اند و حاضر نه پریشان و پراکنده خاطر .

-           گفتم : مذمت اینان روا مدار که خداوند کرم اند .

خودآزمایی صفحه ی 43 :

1- چون نسیم سحر نماد پیام آوری بین عاشق و معشوق است                2- الف: دوباره       ب: آشکار

3- درگیسوی شکن در شکن معشوق                                              4- ساقی : واسطه ی فیض - می : عشق و فیض حق  - مطرب: وسیله ی ارتباط بین سالک و خدا                 5- دراین صورت با مصراع اول آرایه ی جناس می شود             

 6-  بیت 6 بازپرسید زگیسوی شکن در شکنش              کاین دل غم زده سرگشته گرفتار کجاست

7- در مقابل سختی ها نباید رنجید چون آسایش بی رنج وجود ندارد .

8- طلب عشق - تجلی معشوق برعاشق - سختی کشیدن در راه حق .

9- تکلیف دانش آموزی

خودآزمایی صفحه ی 49  

1-     مصراع دوم بیت نخست : تفصیل ها پنهان شده در پرده ی اجمال ها

2-    ادبار به معنی بدبختی و پشت کردن دولت و سعادت است که به غروب خورشید (مغرب) تشبیه شده است . زیرا در هنگام غروب ، خورشید به ما پشت می کند . از طرف دیگر بدبختی نماد سیاهی است که به غروب خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام غروب خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام غروب خورشید هوا تاریک می شود .

3-   اقبال به معنی روی آوردن سعادت است که به طلوع خورشید (مشرق) تشبیه شده است از طرف دیگر اقبال و خوشبختی نماد سفیدی و روشنایی است که به طلوع خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام طلوع خورشید همه جا روشن می شود .

4-     آسمان

5-     تشبیه بلیغ اضافی (سررشته ی آمال ها )

6-     یک کوچه راه از بی کسی - حیران اطوار خودم – هر روز گردد تنگ تر سوراخ این غربال ها / هر لحظه دارم نیتی  

         چون قرعه ی رمال ها

7-     پیشانی عفو تو را پر چین نسازد جرم ما         آیینه کی بر هم خورد از زشتی تمثال ها

8-     لف و نشر مرتب ، تضاد ، تشبیه ، مراعات نظیر

خودآزمایی صفحه ی 53 :

1-    (( ضمیری)) ساحت ضمیرش منبع معانی و پیرایه ی فکرش فصاحت سحبانی - نقد محتوایی ، فنی . صنایع و بدایع که مولانای مذکور در شعر درج می نماید ( نقد فنی )

2-    نثر مصنوع - به کارگیری لغات و ترکیبات عربی - بهره گیری فراوان از آرایه های ادبی مثل سجع ، تشبیه، استعاره ، استفاده از زبان عامه و فرهنگ عامیانه .

3-     گفتار شاه عباس و روی آوردن محتشم و دیگر شاعران به شعر مذهبی صفحه ی 51 از خط سوم : مولانا محتشم کاشی ...

4-     ترکیب بندی که در هفت بند سروده شود . ( البته هفت بند شامل ترجیع بند هم می شود هر چند هفت بند حسن کاشی ترکیب بند بوده است . )

5-    تضمین از شعر نظامی است که نویسنده از آن استفاده ی منفی کرده است . ( به این معنی که شاعران برای خوشامد شاهان صفاتی به اغراق به آن ها نسبت می دهند و حقیقت را وارونه جلوه می دهند . در نتیجه اشعار مدحی بی پایه و بی ارزش است . )

6-    ناظم مناظم سخن ، پیرایه بند سلسله معنی آرایی ، بلاغت گستر، سخنان لالی انتظام ، شعر پر طمطراق ،  معانی رنگین ، سرخیل سخنوران هفت بند . استعاره های دور از کار . منبع معانی . فصاحت سبحانی . سریع الفکر . فکر دقیق و معانی بلند . قصیده ای غرا

خودآزمایی صفحه ی 59

1-    الف: بیت سعدی از زیبایی بیشتری برخوردار است زیرا در این بیت تشبیه مضمر وجود دارد و شاعر اشک های خود را به باران مانند کرده و غیر مستقیم به گل فرو رفتن شتر را در روزهای بارانی بیان کرده است . درحالی که در شعر طبیب از این تشبیه خبری نیست . ب: در هر دو مبالغه و اغراق وجود دارد ولی مبالغه بیت طبیب آشکارتر و پررنگ تر است  ج : عاطفه و صمیمت در بیت سعدی لطیف تر و محسوس تر و دلنشین تر است 

2-     رنج و اندوه عشق است

3-     جای تعجب نیست اگر گل شکفته شده به سرو که پای درگل و اسیر تعلقات وتعینات بخندد

4-     فاصله ی تولد تا مرگ یا فاصله ی دنیا و آخرت

5-     در محفل و بزم عشق و محبت

خودآزمایی صفحه ی 61 :

1-     با این سبک نوشتم قلم مجاز ( علاقه آلیه )

2-     به سرعت و به تندی - یک دفعه - اینک - اکنون

3-     به کارگیری سجع و آمیختن نظم و نثر - آمیختن نثر و شعر عربی با فارسی / حذف افعال در نوشته ها / آوران استشهاد شعری .

خودآزمایی صفحه ی 63:

1-    معشوق حافظ گاهی غیبتی دارد که همین دیدارش را لذت بخش تر می کند . حافظ غیبت را لازمه و مقدمه ی حضور می داند ولی به عکس معشوق فروغی همیشه حضور دارد و هیچگاه غیبت نکرده است .

2-     کثرت جلوه های گوناگون آفرینش (پدیده های رنگارنگ هستی که همه زیبایی های خدا را به نمایش می گذارند )

3-    آینه ی چشم اضافه ی تشبیهی است که چشم مشبه و آینه مشبه به ادات تشبیه و وجه تشبیه نیز محذوف است .

بیت دارای تشبیه مضمر نیز هست که در آن بالای معشوق (قد معشوق ) به عالم تشبیه شده است .

4- با صدهزارجلوه برون آمدی که من                  با صد هزار دیده تماشا کنم تو را

5- علاوه بر این که در هر دو بیت ((تشبیه بلیغ )) داریم (آینه ی چشم - کارگه عشق ) در هردوبیت ((تصدیر)) نیز به کار رفته است .

6-    وحدت وجود (همه جا تجلی خداست یا همه جا عکس رخ یار توان دید )

7-     طوبی وسدره گر به قیامت به من دهند              یک جا فدای قامت رعنا کنم تورا

خودآزمایی صفحه ی 67:

1-     نگران مال و منال دنیا بودن ، در فکر بیش و کم بودن و تعلقات دنیایی و مادی مایه ی غم انسان است .

2-     طرفداری از عدالت اجتماعی - قناعت و ترک آز – آزادگی – احترام به عقاید مردم – بی اعتنایی به مال دنیا و آسایش خاطر

3-     اجتماعی

4-   بیت نخست تکرارو تضاد (کم و بیش ) بیت دوم تشبیه بلیغ (دفتر زمانه ) بیت سوم مجاز (جامعه ) بیت چهارم جناس ( ما و با ) و تلمیح ( جمشید جم ) به پادشاهی جمشید و جام و اشاره دارد . لف و نشر . مراعات نظیر

5-   ازپادشاهان سلسله ی پیشدادی شاهنامه است. وی برخی از فنون وکارها وپیشه ها رابه جهانیان آموخت اما چون سال ها گذشت ، به تدریج ، خودبینی و ناسپاسی به یزدان ، بر او چیره شد . چندان که سرانجام گفت: (( مراخواند باید جهان آفرین )) به همین سبب کار و بختش سرنگون و واژگون گردید و سرانجام به دست ضحاک اسیر و کشته شد. کاربرد این ترکیب درست نیست . زیرا جم همان جمشید است و اضافه کردن این دو به هم هیچ معنایی ندارد.

خودآزمایی صفحه ی 71 :

1-     صادق هدایت ، بزرگ علوی ، جمال میرصادقی ، صادق چوبک

2-     پرمهرومحبت ، شیطنت و بازیگوشی ، قهر و غضب ، فیس و افاده و مکتب و مدرسه

3-     الف ) کاربرد زبان عامیانه                              ب) توصیف های ساده و صمیمی و جزئی                پ) نثر ساده و روان توام با طنز

4-    در مکتب خانه های قدیم اصل بر ترس از استاد و مکتب بود . چنانکه کودک از رفتن به آن ترس داشت ولی در مدارس جدید اصل بر تعلیم و یادگیری و احترام به شخصیت دانش آموز است .

5-    گویا این ((فرمول )) مشهور را که مثل سوره ی الحمد و ان یکاد تمام هم وطنان آن دوره هنوز از حفظ اند ، بند آخر درس سطر چهارم آن : از شما چه پنهان گویا معنی کلمه ی نوشتن را ...... و عصر نشانش بدهم !

6-     تکلیف دانش آموزی

خودآزمایی صفحه ی 75:

1-     واقعی ، زیرا شاعر آن چه را که می بیند همان را با زبان شعر وصف می کند .

2-    خلاف هر شبه ، کبکم خروس می خواند ، درون مغزم ، موشکافتن

3-    ادب غنایی (توصیفی ) برای این که شاعر جزئیات طبیعت را که در برابر چشم او گسترده است وصف می کند و احساس خویش را بیان می دارد.

4-     الف) شفق از نظر سرخی و زردی مثل پرچم سرخ جنگ و آشوب و پرده ی طلایی است .     

 ب) نورماه که از لابلای برگ های بید می تابد و سایه روشنی که ایجاد می کند . مثل قلبی پر از یأس و امید است .

پ)ابری که نورماه بر آن می تابد ، مثل پنبه ی آتش گرفته است .

ت) پرتو مهتاب چو نوعروس روی زمین را سفیداب کرد .

5-    انگار سفیدابی است بر چهره ی نو عروسی .

6-    خوشی ها و غم های زندگی (عیش و محن )

7-    چو خورشیدن تابان زگنبد بگشت.

8-    خوشی ها و غم های زندگی خود شاعر ، دل پرداغ داشتن ، خوش بینی شاعر ، در عین ناامیدی امیدوار بودن .

9-    سایه روشن عمر (عمر امر معنوی و درک کردنی است و سایه روشن از امور مادی و دیدنی ) گذشته های سپید و سیه : گذشته ها از امور معنوی است و سپید و سیاه از ویژگی های مادی ، فکر نورانی ، روزگار تلخ و شیرین ، رنگ امید . جهانی سپیدتر از فکرهای عرفانی

خودآزمایی صفحه ی 80 :

1-     (( روی این دریای تند وتیره و سنگین که می دانید )) که با صفت اشاره ی این عصر خود را به نمایش می گذارد.

((ای آدم ها که بر ساحل بساط دل گشا دارید :

نان به سفره ، جامه تان بر تن ،

یک نفر در آب می خواند شما را          

یک نفر درآب دارد می کند بیهوده ، جان قربان

این افراد مردم مرفه جامعه اند که غم فقیران و محرومان را نمی خورند.

2-    دریا ، ساحل ، موج ، باد ، آب و غریق .

3-     گود کبود     عمق دریا ، منظور عمق اجتماع است .

4-    الف) گرفتید : به جای گرفته اید .               ب) کهنه جهان : به جای جهان کهنه (قدیمی )           پ) دست یابیدن : به جای دست یافتن

5-     حق یا معشوق (عالم ملکوت)

6-     یک نفر دایم دارد دست و پا می زند

یک نفر جانش را بیهوده دارد قربان می کند . یا یک نفر در آب بیهوده جانش را قربان می کند .

موج بر ساحل خاموش می کوبد.

مثل شخص بسیار مست و به زمین افتاده ای که بسیار از خود بی خود شده پخش می گردد. (چنان مستی به جای افتاده ، بس مدهوش پخش می گردد.)

7-    نکته های حساس شعر را برجسته تر می کند و توجه خواننده را بر می انگیزد .

8-     یک نفر در آب دارد می سپارد جان

آی آدم ها که روی ساحل آرام در کار تماشایید.

یک نفر در آب دارد می کند ، بیهوده ، جان قربان . دست و پای دایم می زند .

خودآزمایی صفحه ی 88 :

1-      با همان هیکل و همان قیافه یا نیمه ی همان سیب اما سوخته تر و پلاسیده تر مثل این که ریش سفیدش را دانه دانه توی صورتش .

2-     الف) زبان نثر جلال متحرک و پویا است و نثر او بریده و کوتاه و با حذف فعل است : (نفهمیدم لاغر بود یا چاق )

یعنی ندیدم اما هن هن می کرد . لذت می بردم که یکی از این آدم های بلغمی مزاج ((این نیز بگذرد)) ی را به دوندگی وا داشته ام . طبقه ی اول و دوم و چهارم ، چهار تا پله یکی .

ب) جلال در لابلای نثر خود سئوالاتی را برای خواننده مطرح می کند و او را به تفکر وا می دارد و ذهن را پویا می کند : اما وقتی دیدم نمی تواند حرف بزند و به جای هر جوابی همان خنده های یخ بسته را روی صورت دارد خودم را به عنوان او دم چک گرفتم : (( آخر چرا؟ مگر نمی دانستی که خیابان و راهنما و تمدن و آسفالت همه برای آن هایی است که توی  ماشین های ساخت مملکتشان دنیا را زیر پا دارند؟ آخر چرا تصادف کردی ؟ ))

3-   نگاه چپ هم بکنم ، هن هن کردن آدم های بلغمی مزاج ، خودم را به عنوان او دم چک گرفتم ، گل از گلم شکفت ، آقا مدیر کوفتی ، روی ادا و اطوارش ، تره مدیر مدرسه را خرد کند ...

4-    بلی - به قرینه ی این که می گوید : در ((اصل چهار )) استخدامش کنند.

5-     الف) نواله ی تالار تشریح شما

ب) انگ کارخانه های فیلم برداری را روی پیشانی اش می بینی .

 پ) هرچه بود دربان چنان در بزرگی بود .

 ت) طعمه ای برای میز نشین های شهربانی و دادگستری و . . .

ث) آب و برق را با خودش به محل بیاورد.

6-    اول رفتم سراغ پاسگاه جدید کلانتر

شماره ی دفتر اندیکاتور پاسگاه

معلم کلاس چهار مدرسه ی من

نواله ی تالار تشریح شما

سرجوخه ی کشیک پاسگاه تازه تاسیس شده ی کلانتری

7- خودم را به عنوان او دم چک گرفتم : خود را مقصر دانستم . مرده شورتون ببره . الهی بمیرید

خودآزمایی صفحه ی 91:

1- بیت سوم : بادیه پیما (الف) بادیه = جام        (کسی که جام ((شراب)) می نوشد . یا نوشنده ی شراب )

بادیه ((بیابان )) را می پیماید . یا طی کننده ی بیابان

بیت هفتم : شیرین : ایهام تناسب             الف) لب شیرین              ب) تناسب با فرهاد

2- شاعر دامن خود را به دامن مهتاب مانند کرده و قطرات اشک خود را به مجموعه ی ستاره ی پروین که مثل قطره های اشک هستند تشبیه مضمر نموده است .

3- طالع بینی در آینه (طالع خود را در آینه و ماه دیدن )

4-     توچنین خانه کن و دل شکن ای باد خزان             گرخود انصاف کنی مستحق نفرینی

5-     معشوق

6-     هر چند نظرها می تواند گوناگون باشد ، اما به نظر این بیت زیباتر به نظر می رسد

کی بر این کلبه ی طوفان زده سرخواهی زد                ای پرستو که پیام آور فروردینی

7-    تکلیف کلاسی

8-     چشمه ی مهتاب - آینه ی بخت غبارآگین - خورشید: استعاره از یار

خودآزمایی صفحه ی 107

1-    به معنی خاص حماسه نیست اما در معنای عام حماسه است . زیرا گوینده از مرگ و شهادت فرزندش با آه و ناله حرف نمی زند ، بلکه در این مورد استوار و با استقامت است و از قهرمانی او سخن می گوید و امروزه توسعاً شعری که رنگ قهرمانی داشته باشد حماسه است .

2-     مجاز از شانه های مردم

3-    نارنجک بستن - نماز خونین – به جنگ رفتن نوجوان 14 ساله - عطر آسمانی شهادت . نارنجک قلب

4-    تمام چهارده سالگی اش را در کفن پیچیدم - با همان شور شیرین گونه - که کودکی اش را در قنداق می پیچیدم - مظلوم کوچک من - در ستاره باران آن شب - چگونه پرپر زد؟ - اندوهم باد که انگشتان کوچکش را پیش از آن که سپید دیده باشم کبود دیده بودم

5-     به پای شوق خویش رفته بود و اینک - با شانه های شهر - برایم بازش آورده بودند . حرف ((ش))

وسعت وسیع ، کدام سجاده گسترده شد؟ حرف ((س))

با گیوه های خیس ، زمستان سنگین شهر را به مدرسه می رفت . حرف ((س))

خودآزمایی صفحه ی 111

1-     آب مهریه ی حضرت زهرا (س) است .

2-     عقل در شناخت او عاجز و ناتوان است .

3-     درفکر گودالم - که خون تورا مکیده است - هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم- در حضیض هم می توان عزیز بود- از گودال بپرس

4-    جرعه ای از فرهنگ شهادت

5-    تو تنها تر از شجاعت / تو تنها معیاد و ابزار سنجش شجاعت هستی  

6-    خونت / با خون بهایت حقیقت / دریک تراز  ایستاد/ و خون تو ، امضای ((راستی )) است .

7-     تکلیف دانش آموزی

خودآزمایی صفحه ی 116

1-     سر امام حسین (ع)

2-    در اینجا صبر بار منفی دارد و به معنی تسلیم شدن در مقابل ظلم است .

3-     یعنی ما با سکوت خود ، درحقیقت هم دست با جنایتکاران شدیم و در شهادت ابوالفضل (ع) شریک بودیم .

4-     کار و تلاش بیهوده کردن (ظلم و اسارت پذیرفتن )

5-    آرامش ظلمت و باقی ماندن در تاریکی نادانی و ظلم بر بی دردان و نا آگاهان و کسانی که در برابر ظلم و ستم صبر و سکوت کردند (و چشم ها را بستند و فجایع را ندیدند و به امام حسین (ع) کمک نکردند ) مبارک باد.

6-     الف ) کاربرد ردیف طولانی                         ب) به کار بردن واژه هایی که مربوط به شعر گذشته است

پ) مطالب را به صورت مستقیم بیان نکرده است        ت) تکرار واژه ها در شعر     ث) به کاربردن قافیه های میانی در شعر

7- الف) من زخم دار تیغ قابیلم برادر                میراث خوار رنج هابیلم برادر

ب) من با محمد(ص) از یتیمی عهد کرد                     با عاشقی میثاق خود در مهد کرد

پ) من تلخی صبرخدا درجام دارم                             صفرای رنج مجتبی در کام دارم

ت) بردیگ صحرا با اباذر پویه کردم                          عماروش چون ابرودریا مویه کردم

8- الف ) استفاده از کلمات و ترکیبات کهن مثل : اندر ، خاییدن ، نطع کردن ، زنجیر خاییدن ، پویه ، مویه 

ب) ایجاز اختصار ( حذف به گزینه )

خودآزمایی صفحه 123:

1-    عرفا با سایر طبقات فرهنگی، اسلامی از قبیل مفسرین ، محدثین ، فقها ، متکلمین ، فلاسفه ، ادبا، شعرا و... یک تفاوت مهم دارند و آن این است که علاوه بر این که یک طبقه ی فرهنگی هستند و علمی به نام عرفان به وجود آورده اند و دانشمندان بزرگی در میان آن ها ظهور نموده و کتب مهمی تالیف کرده اند ، یک فرقه ی اجتماعی در جهان اسلام به وجود آوردند . با متخصصانی مخصوص به خود بر خلاف سایر طبقات فرهنگی از قبیل فقها و حکما و ... که صرفاً طبقه ای فرهنگی هستند و یک فرقه ی مجزا از دیگران به شمار نمی روند.

اهل عرفان هرگاه با عنوان فرهنگی یاد شوند ((عارف)) و هرگاه با عنوان اجتماعی یاد شوند غالباً ((متصوفه )) نامیده می شوند.

2-    قلة منیع انسانیت یعنی ( توحید )

3-    عرفان عملی مانند اخلاق است . یعنی یک علم عملی است . این بخش از عرفان علم ((سیروسلوک)) نام دارد. در این بخش از عرفان توضیح داده می شود که ((سالک )) برای این که به قله ی منیع ((انسانیت )) یعنی ((توحید)) برسد از کجا باید آغازکند و چه منازل و مراحلی را باید به ترتیب طی کند و در منازل بین راه چه احوالی برای او رخ می دهد و البته همه ی این منازل و مراحل باید با اشراف و مراقبت یک انسان کامل و پخته که قبلاً این راه را طی کرده و از رسم و راه منزل ها آگاه است صورت گیرد و اگر همت انسان کاملی بدرقه راه نباشد خطر گمراهی در پیش است.

4-     ازنظر عرفا رسیدن به این مرحله کار عقل و اندیشه نیست ، کاردل و مجاهده و سیر و سلوک و تصفیه و تهذیب نفس است.

5-    هر علمی ، ناگزیر برای خود یک سلسله اصطلاحات دارد. مفاهیم معمولی برای تفهیم مقاصد علمی کافی نیست . ناچار در هر علمی الفاظ خاص با معانی خاص قراردادی میان اهل آن فن ، مصطلح می شود که عرفان نیز از این اصل استثنا نیست.

جز این دلیل ، عرفا اصرار دارند که افراد غیر وارد در طریقت ، از مقاصد آن ها آگاه نگردند. زیرا معانی عرفانی برای غیر عارف قابل درک نیست. این است که عرفا در مکتوم نگه داشتن مقاصد خود برخلاف صاحبان علوم و فنون دیگر. تعهد دارند . به همین دلیل ، اصطلاحات عرفا ، علاوه بر جنبه ی اصطلاحی ، اندکی جنبه رمزی و نمادین دارد و باید این ((راز)) را به دست آورد.

6-   البته همواره - خصوصاً در میان شیعه - عرفایی بوده و هستند که هیچ امتیاز ظاهری با دیگران ندارند و در عین حال عمیقاً اهل سیر و سلوک عرفانی می باشند و در حقیقت عرفای واقعی و حقیقی این طبقه اند ، نه گروه هایی که صدها آداب از خود اختراع کرده و بدعت  ها ایجاد کرده اند.

خودآزمایی صفحه ی 127 :

1-     عشق با  این جهان مادی تناسبی ندارد و اسیر مادیات و تعینات نمی شود و تعیین پذیر نیست.

2-    چون سر ، جایگاه عقل است و عقل با عشق مغایر است و سخن چینی می کند.

3-     چون پردارند اما قدرت پرواز ندارند و نمی توانند به رشد و کمال برسند.

4-     عاشق با نفع شخصی و آرزوهای دنیایی و به هدف های مادی اندیشیدن میانه ای ندارد.

5-     با استفاده از تمثیل ، مثلاً موجود بی عشق را به مرغ خانگی مانند کرده عاشق راستین را دردم مرگ شادمان نشان داده است.

6-     در شعر مولانا غماز مثبت و به معنی پاک و منعکس کننده جلوه ی خداست ولی در شعر سنایی منفی و به معنی فاش کننده و سخن چین است و عارفانه نیست .

7-    (( ماالحیوه الدنیا الالعب و لهو )) (سوره انعام آیه ی 32) انما الحیوه الدنیا لعب و لهو (سوره محمد (ص) آیه ی 36)  

8-     صفت جانشین اسم است به معنی آدم افسرده یعنی کسی که عشق ندارد. چون عشق ، آتشین و گرما زاست پس انسان بی عشق گرمایی در وجود خود ندارد.

9-      عاشقی را یک فسرده بدید               که همی مرد و خوش همی خندید

خودآزمایی صفحه ی 130

1-     یعنی خود را در برابر خداوند فراموش کردن و ترک هوای نفسانی کردن و در فکر منفعت شخصی خود نبودن ، تعلقات مادی را رها کردن.

2-     عاشق در طریق عشق بازی باید چنان باشد که هر لحظه در راه معشوق جان ببازد (عاشق راستین بی ریا)

3-     حیات از عشق می شناس و ممات بی عشق می یاب

4-    حدیث و عبارت گفت : او بنده ی خود را عاشق خود کند، آن گاه بر بنده عاشق باشد و بنده را گوید : تو عاشق و محب مایی و ما معشوق و حبیب توایم ( چه بخواهی و چه نخواهی )

5-     عشق دوطرفه ی انسان به خدا و خدا به انسان که بهترین نوع عشق است

خودآزمایی صفحه ی صفحه 133

1-     طلب و شوق ، ترک تعلقات و تعینات مادی برای رسیدن به خدا و ریاضت .

2-     تشنه : عاشق (سالک ) دیوار : جسم یا مادیات                   آب : معشوق (خداوند ) یا معرفت الهی

3-     رباب ، اسرافیل ، بانک رعد هنگام بهار و خطاب یار شیرین لذیذ

4-    خطاب یار شیرین لذید . صفای بانگ

5-     تاکه این دیوار عالی کردن است             مانع این سرفرود آوردن است       یا بیت زیر:

         سجده نتوان کرد بر آب حیات                 تا نیابم زین تن خاکی نجات

6-     تا وقتی که انسان در بند لذت های جسمی و تعلقات دنیایی است نمی تواند به خدا برسد.

7-     خیر - زیرا هر دو طلب و شوق را بیان می کند و این از اصول عرفان است که اشتیاق بنده هرچه بیشتر باشد ، اتصال به معشوق زودتر حاصل می شود.

8-     برای این که موجب ریزش باران می شود و گل و گیاه سبزه را می رویاند.

خودآزمایی صفحه 140

1-     این نوع ادبیات بر دو اصل واقع گرایی و خیال پردازی استوار است که از آمیختن این دو صورت هایی دل پذیر و زیبا به وجود می آید.

2-    زبان ادبیات عامیانه ساده وروان است . چرا که از زبان مردمانی ساده و نقل می شود و محتوای آن اغلب برداشت ها و تلقی های ساده و بی پیرایه ی اقوام ابتدایی و روستایی است از زنگی و مرگ ، لاهوت و ناسوت ، طبیعت ، آرزوها ، مدینه ی فاضله ی انسانی و ...

3-   ادبیات عامه یکی از ابزارهای مطالعه در جوامع گذشته است و  می تواند تجربیات مفید و ارزنده را با اشکال گوناگون به نسل بعد منتقل سازد و  موجب استحکام رفتارهای اجتماعی می شود و اصول اخلاقی را تحکیم می بخشد و بنیانگر تلاش انسان است در گریز از محدودیت ها ، ناکامی ها ، نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی و محرومیت های گوناگون که با آرامش خیال در قالب افسانه ها و قصه ها و ترانه ها بیان می شود . نقش مهمی در دوام و پایداری فرهنگ قومی و استمرار آن در تاریخ دارد، علاوه بر این گنجینه ای برای ادبیات مکتوب محسوب می شود.

4-     تکلیف دانش آموزی

5-     تکلیف دانش آموزی

6-     در زندگی روزمره در موقعیت ها و زمان هایی خاص استفاده می شود چون تولد نوزاد . پرورش او . عروسی و عزاداری و . . .

7-     تکلیف دانش آموزی

خودآزمایی صفحه ی 153

1- هجو و هزل و طنز با هم تفاوت هایی دارند . هزل و تاحدی نیز هجو غالباً با رکاکت لفظ ، دشنام و عدم رعایت عفت کلام توام است و قصد شاعر در بیان آن ها ایجاد خنده و مسخره کردن است . اما در طنز هدف تنها خنداندن نیست ، بلکه نیشخند است . نیشخند طنز غالباً کنایه آمیز و توأم با خشم و قهری است که با نوعی شرم و خویشتن داری همراه است .

به عبارت دیگر هجو و هزل صریح است و طنز در پرده .  هجو و هزل وقیح است و طنز متین .

2- مبنای طنز برشوخی و خنده است و هدف آن اصلاح و تزکیه است .

3- در دوره ی مشروطه به دلیل شرایط اجتماعی سیاسی حاکم بر این دوره .

4-     سوزنی سمرقندی - انوری ابیوردی - عبید زاکانی - فخرالدین علی صفی - طنزپردازان معاصر : نسیم شمال - دهخداو بهار - ایرج میرزا و میرزا عشقی

5-    با پیدایش انقلاب مشروطیت ادبیات انتقادی و طنزآلود رونق و گسترش بیشتری می نماید. نوعی شعر انتقادی که به شعر پرخاشگر مشهور است . نیز از این دوره رایج می شود که شاعران در سروده هایی تند وپرخاش گونه از اوضاع سیاسی و اجتماعی انتقاد می کنند.

6-    تکلیف دانش آموزی

7-     الف) ترسم که صرفه ای نبرد روز بازخواست                 نان حلاج شیخ زآب حرام ما

         ب)  حافظ به خود نپوشید این خرقه ی می آلود               ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را

خودآزمایی صفحه ی 156 :

1-    در طنز ((گورپدر)) نویسنده سبکباری دنیایی را عامل نجات در آخرت می داند. در طنز ((خرگیری)) شاعر از اوضاع نابسامان اجتماعی که کارگزارانش حریص و بی تمیز هستند انتقاد می کند.

2-     رنگ ریخت : رنگ پریده                 بی تمییز: ناآگاه ، بی تشخیص

3-     تکلیف کلاسی

4-     قطعه ی مولوی (خرگیری)

5-    خرگیری طنزانتقادی است . چون هدف آن اصلاح نابسامانی ها است . خنده ی حاصل از آن خنده ای تلخ است . ظریف و بخیل طنز و لطیفه است . شاعر مهمل گو ، هجو است ، گورپدر زیرا هدف اجتماعی ندارد . هجو است و خانه ی ، طنز است زیرا به فقر که مسئله ای اجتماعی است اشاره کرده است .

خانه ی ما !

6-    خرگیری

خودآزمایی صفحه ی 161 :

1-     استفاده از زبان و اصطلاحات و ترکیبات و ضرب المثل های عامیانه ، استفاده از طنزهای انتقادی، نثر ساده و روان .

2-     ((موی دماغ شدن )) : مزاحم شدن

((آب برداشتن چیزی )) : در فرهنگ دهخدا : ظاهر عبارت معنی و مقصودی بدتر و ضعیف تر دارد . یا خرج و هزینه برداشتن

((دست کسی درحنا گذاشتن )) :  مشکل و دردسر ایجاد کردن یا گرفتار کردن ، سرکار گذاشتن

((آن روی کار بالاست )) :  زشتی کار نمایان است ، گند کار درآمد.

3-    الف ) یک پیراهن از توبیش تر پاره کرده ام : با تجربه تر هستم

ب) دیوار موش دارد و موش هم گوش دارد: مواظب سخن گفتن خود باشید . حرف ها زود پخش می شوند.

پ) من ریشم را توی آسیاب سفید نکرده ام : این تجربه را به آسانی به دست نیاورده ام .

4-    تکلیف دانش آموزی

پایان

                                                                                                                                       بهنام راد  

پاسخ خودآزمایی های درس زبان فارسی ۱ پیش دانشگاهی

باسمه تعالی

                                                                    پاسخ خودآزمایی های

زبان و ادبیات فارسی پیش دانشگاهی

درس اول نی نامه ص 7

1-     جدایی : دوری از مقام وصل ، جدایی روح ما از روح کل

نی : انسان عاشق دورافتاده از محبوب ازل ، انسان عارف یا کامل ، مولوی

نیستان : عالم معنا ، ذات حق و مکان وصل

2-     بیت چهارم

3-     تاثیر مثبت و منفی نی برافراد ، هم در شادی نواخته می شود و هم در غم

4-     نابودی

5-     پرده ی اول : نغمه و آهنگ و موسیقی / پرده ی دوم : حجاب و مانع

پرده دریدن کنایه از آشکار کردن اسرار دل ، رسوا کردن

6-     عشق ، معشوق (خداوند)

7-     زیرا روح نیایش در تاروپود آن تنیده است .

درس دوم مناجات نامه ص 11

1-   الف – نروم جز به همان ره که توام راه ، نمایی = تنها آن راهی را خواهم پیمود که تو آن را به من نشان می دهی در این صورت راه مفعول و م متمم است .

ب- نروم جز به همان ره که توام راهنمایی = تنها راهی را خواهم پیمود که تو راهنمای من هستی  م مضاف الیه برای راهنما می باشد.

2- بیت 6 همه بیشی تو بکاهی همه کمی تو فزایی .

3- مضامین اخلاقی ، عرفانی و تربیتی یا حاوی نیایش های لطیف و زیبا ، لبریز از معارف و آموزش های اخلاقی و اجتماعی است .

4- رحیم ، عظیم ، کریم ، حکیم ، بخشنده ، ستارالعیوب ، علام الغیوب .

درس چهارم کاوه آهنگر ص 28

1-     ستایش داد پیشگی و تاکید بر دادگری

2-     هردو انقلاب مردمی و ضد شاهان ستمگر بوده است

3-     چون به خدا ناسپاس و دچار غرور شد و گفت من خدا هستم .

4-     خوهای اهریمنی و بیداد و منش خبیث .

5-     نفوذ به خورشخانه و دربار و نجات دادن یکی از دونفری که قرار بود هر روز کشته شوند.

6-     حضرت ابراهیم (ع)

7-     ضحاک

8-     ضرب المثل جای سوزن انداختن نبود

9-   شاهنامه ، سرگذشت ملتی است در طول اعصار و نشان دهنده ی مردمی است که برای آزادگی و شرافت و فضیلت جنگیدند و نشان دهنده ی فرهنگ و اندیشه و آرزوی آن هاست .

درس پنجم ، گذر سیاوش از آتش ص 35

1-     زمینه ی داستانی : ماجرای سیاوش و گذر او از آتش ، شکل کامل داستانی دارد.

زمینه ی قهرمانی : سیاوش از نظر نیروی مادی و معنوی ممتاز است و در برابر خودخواهی و کام خواهی سودابه ایستادگی می کند.

زمینه ی قومی و ملی : کلیه ی ویژگی های سیاسی و اعتقادی بیان شده در داستان ، نمایانگر زمینه ی ملی است مثل کافور به کفن زدن در هنگام مردن ، مراسم آزمایش گذر از آتش (سوگند خوردن)

زمینه ی خارق العاده : گذر سیاوش از آتش .

2-   او سوار بر اسب می شود ، لباس سفید به تن می کند و بر آن کافور می پاشد ، کلاهخود طلایی بر سر می گذارد ، خندان و با دلی پر امید به سوی آتش می رود.

3-     اندوهگین شدن و گریستن بر حال او

سراسر همه دشت بریان شدند          برآن چهر خندانش گریان شدند

4-     همی خاک نعلش برآمد به ماه ، زمین گشت روشن تر از آسمان ، توگفتی شب آمد به روز

5-   با شنیدن این سخنان تهمت آمیز : آتش دوزخ برایم آسان گشت . یا این تهمت آنقدر سوزنده است که آتش دوزخ برایم آسان شد.

6-     اگر پاک باشم خدا مرا نجات می دهد. اگر بی گناهم رهایی مراست .

7-   کیکاووس دستور می دهد که او را دار بزنند ، درباریان او میانجیگری می کنند و سیاوش او را می بخشد ولی چون دست از توطئه و دسیسه بر نمی دارد سرانجام بعد از مرگ سیاوش ، چون رستم سودابه را مقصر می داند به کاخ او رفته ، او را می کشد.

ز پرده به گیسوش بیرون کشید      زتخت بزرگیش بیرون کشید

به خنجر به دونیم کردش به راه      نجنبید برتخت ، کاووس شاه

8-     فردی جاه طلب ، خودخواه و ستمگر

درس ششم دریای کران ناپدید ص 40

1-     چون در همه زمان ها انسان ها عواطف و احساسات دارند و آن ها را در قالب شعر غنایی بیان می کنند.

2-     با بیت سوم و چهارم

3-     سرکشی عاشق از عشق ، او را به معشوق نزدیک تر می کند و فرار از دام عشق ممکن نیست.

4-     عشق او باز مرا به بند آورد (گرفتارکرد)      کوشش بسیار سودمند نشد.

5-     کز کشیدن تنگ تر گردد کمند

6-     بیت چهارم

درس هفتم ، من این همه نیستم ص 42

1-     فروتنی و تواضع

2-   خواست عملاٌ ثابت کند که القاب ، نشان دهنده ی چیزی نیست ، بلکه القاب خوب و بد همه لفظ است و بیانگر حقیقت وجودی انسان نمی باشد.

3-     هیچ کدام

4-     هیچ یک از این لقب ها ، حقیقت مرا نشان نمی دهد.

5-     بازرفتند : بازگشتند /بشوریدند : اعتراض کردند / بیرون گرفت : بیرون آورد / آواز داد: صدا زد ، گفت

6-     اقامت : ماندن ، جای گزیدن

اقامه : برپاداشتن ، به جا آوردن

مصاحبت : هم نشین شدن

مصاحبه : گفت وگو با رجل سیاسی ، علمی و ادبی ، گفت وگو با مردم

ارادت : میل قلبی به کسی یا چیزی داشتن ، اخلاص و اظهار کوچکی در دوستی

اراده : خواستن ، میل ، قصد و آهنگ

ص 43 حدی خوان

    1 - در غل و زنجیر زیر آفتاب ، کنار خیمه انداخته

    2- بلی ، زیرا بعد از اتفاقی که رخ داد و حرفش را ثابت کرد ، غلام را آزاد نمود

    3- خیر

    4- مهمان نوازی

    5- الف : کاربرد فراوان افعال پیشوندی که در زبان امروز کمتر یافت می شود مانند : فراز رسیدم ، فرو گرفتند

      ب: آوردن ((مر)) و ((را))  با هم مثل : مراکرام ضیف را

       ج- آوردن حرف اضافه ((اندر )) به جای ((در))

       د: آوردن ((همی)) به جای ((می)) ماضی استمراری مثل همی رفت

        ر: آوردن کلمات به شکل قدیم مثل ((اشتر )) به جای شتر

       ز: آوردن اصطلاحات منسوخ مثل : او را در کار من کن

                                   در گذشته (دستور دادن ، امر کردن ، انجام دادن )

   6- فرمود 

                            در امروز (گفتن)

افعال و صیغه ها و مشتقات رایج آن عبارتند از : فرمود ، فرمودند ، بفرمایید ، فرمایش و فرموده

7-     تاثیر شعر و موسیقی بر حیوانات

درس هشتم مناظره خسرو با فرهاد ص 47

1-     شناخت شخصیت و هدف فرهاد و منصرف کردن او از عشق شیرین

2-     عاشقی سرسخت و پاکباخته و فروتن که با تمام وجود به معشوق عشق می ورزید و در عشق صادق بود.

3-     بیت 12 بگفت آشفته از مه دور بهتر

4-     بگفتا گر خرامی در سرایش (چه می کنی ؟) بگفت (اگر در سرایش بخرامم ) اندازم این سر زیر پایش ، بیت 6 جمله دارد.

5-     محکم ، قاطع ، صادقانه و در ظاهر آشفته و در باطن منطق عشق بر آن حاکم بود.

6-     یاد نکردن از او

7-     نثار کردن سر در راه معشوق

درس نهم نفحات صبح ص 49

1-     مگس و عقاب ، بزه و ثواب ، بلبل و غراب ، بگردد و نگردد .

2-     زیرا مانند چهره ی محبوب است که نقاب را از صورت برداشته باشد.

3-     مصرع دوم ، تمثیلی برای تبیین موضوع مصرع اول است .

4-     درآب مرده بهتر که در آرزوی آبی ، مگس کجا تواند که بیفکند عقابی

5-   الف – ماندی ، ماضی ساده / ماند مضارع اخباری  ب- ماندی از مصدر ماندن توقف کردی ، تاخیر کردی / ماند از مصدر مانستن شباهت دارد .

اکسیر عشق ص 50

1-     از خود بیخود شدم ، خودم را فراموش کردم

2-     آرام ، ساکت (ساکن شود : تسکین یابد )

3-     بیت 6

درس دهم دولت یار ص  52

1-   زیرا وحدت موضوع دارد . یعنی ، تماماً اظهار شادی از پایان یافتن مشکلات اجتماعی و فردی است و دراین غزل شادی حافظ در نابودی حکومت ستم پیشه مشاهده می شود . بنابراین ، مضمونی که حلقه های غزل را بهم پیوند می دهد اوضاع اجتماعی عصر حافظ است .

2-     بلی ، زیرا در آن به کنایه از اوضاع و احوال زمانه سخن می گوید.

3-     کلمات متضاد : شب و روز ، بهار و خزان ، خار و گل

مضمون متضاد :

ناز و تنعم خزان (دوره ی حکومت امیر پیر حسین )            قدم باد بهار(دوره ی حکومت ابواسحاق...)

در پرده ی غیب بودن صبح امید (دوره ی حکومت پیر حسین

برون آمدن صبح امید (دوره ی حکومت ابواسحاق ) 

پریشانی شب های دراز وغم دل (دوره حکومت پیرحسین ) سایه ی گیسوی نگار  (دوره ی حکومت ابواسحاق) تشویش خمار (دوره حکومت پیر حسین )   لطف نمودن ساقی (دوره ی حکومت ابواسحاق )

4-     الف : گیسو ، پریشانی ،دراز / شب و سایه / شب و گیسو

ب : بیت دوم

5- همه به معنی پایان رسیدن است .همه افعال ، فعل خاص و ماضی مطلق هستند به معنی ((به پایان رسیدن)) به جز در بیت ششم که به معنی ماضی التزامی است ((به پایان رسیده باشد)).

6- بیت دوم و سوم ناز فرمودن خزان – شوکت خار 

7- در این بیت اگر چه حافظ از پایان یافتن رنج ها احساس رضایت می کند ، اما در مصرع اول از بی توجهی و کم لطفی دیگران نسبت به خود گله و شکایت می کند.

راه بی نهایت ص 54

1-     نکته دان عشق

2-     ایهام در کلمه مپیچ است به معنی گلاویز شدن و پیله کردن ، گرفتار شدن که با کمند تناسب دارد .

3-   با تمام دقتی که در قرون اولیه اسلامی در ضبط قرآن کریم اعمال می شد باز در خواندن قرآن اختلاف هایی دیده شده که ناشی از گوناگونی لهجه و نبودن اعراب و نقطه است . از بین قاریان مشهور7 قاری شهرت بیشتر دارند که قرائت های آن ها مورد قبول همگان است هریک از 7 نفر ، دو نفر راوی داشتند و در مجموع 14 نفر هستند. 7 قاری عبارتند از : 1- عبدالله بن عامر دمشقی  2- عبدالله بن کثیر مکی   3- عاصم  4- ابوعمرو     5- حمزه بن حبیب کوفی  6- نافع بن عبدالرحمن 7 – کسایی

4-     چشم معشوق

5-     ستاره ی قطبی و دراینجا منظور پیر طریقت است .

6-     رعایت و لطف مدعی

7-     الف : فعل جمله صورت توان بست (وجه مصدری ) فعل اصلی ((صورت بست)) می باشد. 

ب- کجا برای این راه ، نهایتی صورت توان بست ؟ چنانچه حرف(( را )) فک اضافه به حساب آوریم جمله ی صریح آن چنین می شود: کجا نهایت این راه صورت توان بست ؟

8- آفتاب و سایه : تضاد و تناسب

درس یازدهم اشارت صبح ص 56

1-     شوق (شعله ی آتش در مقایسه با شوق من همانند طفل نی سوار است )

2-     شرر ، شرار، غبار ، خمار ، خنده و آینه دار

3-     بیت دوم

4-     عمر کوتاه و زندگی زودگذر ، غیر واقعی بودن لذات این دنیا

5-     غرقه ، محیط ، کنار و آب

6-     ناپایداری عمر ، بی اعتباری دنیای مادی

7-     چون مقام های دنیوی موقتی هستندونهایتاً برای شخص چیزی جزننگ وبی آبرویی به جای نمی گذارد.

8-     دنیا

درس عیب جو و مجنون ص 57

1-     چون مجنون عاشق لیلی بودوهمه چیز او راحسن وکمال می دیداما عیب جو ، چون ظاهر نگر بود فقط عیب ها را می دید .

2-   همان طور که آندره ژید در کتاب مائده های آسمانی گفته است : بکوش تا عظمت در نگاه تو باشد نه درآن چیزی که به آن می نگری . یعنی باید دیدمان عوض شود زیرا اگر چشم با هنر و خوبی ها همراه باشد خوبی را می بیند و اگر با بدی همراه باشد همه چیز را بد می بیند .

3-     مولانا لیلی را زیبا می داند ولی نه زیبای زیبا رویان و او را به زشتی نکوهش نمی کند. وحشی بافقی لیلی را کاملاً زشت می داند.

4-     علامت نکره ، چون ی در قصوری علامت نکره می باشد بهتر است ی در حوری را هم نکره بگیریم .

درس دوازدهم سپیده آشنا ص 61

1-     چندشناک ، وهمناک ، شداید  استخوان سوز ، نگاه وحشتناک غارها

2-     توصیف ماه و حرکت آن در شب بر فراز سرزمین ماتم زده ی کربلا در بند چهارم .

3-     دیشب ، شب عاشورا / امشب : شب شام غریبان

4-     اگر دین ندارید (لااقل ) در دنیایتان آزاده باشید .

5-   زیرا نویسنده به کمک احساس و تخیل شاعرانه ی خود به توصیف ابعاد مختلف ، قیام کربلا و اندیشه های جاری در آن پرداخته است ودر آن توصیفات زیبایی وجود دارد که بیانگر عواطف انسانی است .

قلب مادر ص 63

1-     بیت آخر

2-     عشق لطیف مادری و بیان احساسات او درباره فرزندش

3-     چون خالی ازهرنوع عاطفه ای است وبه مادر بی احترامی کرده وبه خاطر هوس دست به قتل او می زند.

4-     تکلیف کلاس 

درس سیزدهم کیش مهر ص 66

1-   سرمستی و از خود بیخود شدن یا نیل به الله و فنای فی الله . زیرا در مسلک عاشقان و عارفان پرستش حقیقی وقتی رخ می دهد که صوفی کاملاً از خود بی خود شده و مجذوب حق شده باشد .

2-     بیت سوم

3-     قطرات باران

4-     زیرا آینده نیز همانند گذشته گذرا و ناپایدار است .

5-     بیت : به خون خود آغشته و رفته اند               چه گل های رنگین به جوبارها

6-     حلاج

رنج بی حساب ص 67

1-     این قدر نگویید من ، بگویید مکتب من

2-     نقص و کمال / عیب و جمال / خویش و غیر

درس چهاردهم ص 70

1-     غم اول عادی و دنیایی است / غم دوم ، غم عشق است که شاعر خواهان آن می باشد و جنبه آفرین و تحسین و سازندگی دارد.

2-     شاعر ، زخم وارد شده بر سینه ی مبارز را مثل مدال افتخار می داند که بر سینه ی فردی زده باشند.

درس پانزدهم ص 75

1-     پرگو (آکنده گوش ، ژاژخای ) کم گوی (سرافراز ، کم آواز ، تامل کننده در جواب ، دارای سخنان مروارید مانند )

2-     صدف ، مشک ، کوه

3-     بیت ششم : نشاید بریدن نینداخته

4-     بیت دهم : حذر کن ز نادان ده مرده گوی              چو دانا یکی گوی و پرورده گوی

با بیت یازدهم نیز ارتباط دارد

5-   آکنده گوش در لغت به معنی کر است و کنایه از نصیحت ناپذیر . کسی که زیاد سخن می گوید چون فرصت شنیدن ندارد سخن در گوش او فرو نمی رود و مثل فردی است که گوشش کر است و طبیعتاٌ به اندرز و حرف دیگران گوش نمی دهد.

6-     اخلاقی

7- شعرهای تعلیمی در قدیم غالباً مشتمل بر سرودهای اخلاقی ، دینی و عارفانه بود ولی از انقلاب مشروطه به بعد مسائل سیاسی اجتماعی و روانشناسی نیز به حوزه ی شعر تعلیمی وارد شد.

درس ذکر حسین بن منصور ص 79

1- الف- وقایع عجیبی که مخصوص او بود             ب- حکم و فتوای جنید لازم است         ج- اعتراض کردند

2 – مردم قشری وعادی حقایق را درک نمی کنندنه تایید شان به دردمی خوردونه تکذیبشان بنابراین ، اصل ، قبول الهی است . او اظهار نظرهای مردم را در این زمینه بی تاثیر می داند و کار حلاج را یکسره به خدا وا می گذارد.

3- جنید به هنگام صدور فتوا، جامه ی زاهدان و مشایخ را پوشید.

4- برای این که بتواند فتوا بدهد چون او می خواست خود را در مقام صوفی تبرئه کند و بر اساس شخصیت فقاهت و شیخی خود فتوا بدهد به همین دلیل لباس صوفیان را از تن بیرون آورد و لباس مشایخ را پوشید.

5-  چون شبلی هم درد حلاج بود و معنای اناالحق را می فهمید اما در موافقت با مردم از روی آگاهی به سوی او گل می اندازد به همین دلیل حلاج از او گله می کند.

6- زیرا منکران حلاج به علت استواری در دین و بر اساس توحید با او مخالفت می کردند و چون او را مشرک  می دانستند می خواستند با کشتن او ، اصل شرک را از بین ببرند در حالی که مریدان فقط به حلاج خوش گمان بودند.

7- زیور و زینت بخش مردان خدا ، خون و شهادت آنان است .

8- واقعات غرایب / کارهای عجایب

درس (مست و هشیار ) ص 82

1-     فسادهای اجتماعی

2-     رشوه گیری و فساد حاکم بر قوه ی قضائیه

3-   فساد و گناه ، کمش هم زیاد است و در اینجا بحث بر سر کم یا زیاد بودن گناه نیست بلکه نفس عمل مهم است یعنی شراب خوردن حرام است چه کم باشد و چه زیاد .

خود آزمایی درس هفدهم (گویی بط سفید جامه به صابون زده است )ص 88

1-     اسب سیاه : ابرهای تیره / لؤلؤتر: قطره های باران

2-   ابر بزرگ و سیاه در حال حرکت را به اسب سیاه قوی هیکلی تشبیه کرده است که در حال تاختن است و قطره های باران همچون مروارید از سم آن فرو می ریزد .

3-     مشک سیاه استعاره از سیاهی درون لاله / در ثمین استعاره از قطره های باران است .

4-   چون سبزه ها بسیار و گسترده وکوتاه هستند به خیمه ی لشکریان چین که فراوان هستند تشبیه شده اند و لاله که قامتی بلندتر از سبزه ها دارد و قرمز و زیباست به خرگه یا سراپرده ی بزرگ پادشاه تشبیه شده است ، که در میان خیمه های سربازان به پا شده است

5-     مسمط

6-   گویی بط سفید : تخیلی / مست و هشیار : واقعی و نمادین / راه بی نهایت : تخیلی / دماوند : نمادین / شب کویر : تخیلی ، نمادین ، واقعی / سپیده آشنا : تخیلی و واقعی

7-     وقتی که فقط به اطلاعات و آموخته ها تکیه نکند و به تجربه های عاطفی و ارتباط با دنیای بیرون بپردازد.

خودآزمایی درس دماوند ص 92

1-     سیم استعاره از برف های روی قله / کمر بند آهنی استعاره از تیرگی های حد فاصل بین قله و دامنه کوه

2-     بلندی کوه

3-   چون کوه دماوند آتشفشان خاموش است و روشنفکران جامعه ی شاعر در برابر ظلم حاکمان خاموش هستند و سکوت کرده اند ، بنابراین شاعر از تشبیه کوه به مشت ، پشیمان می شود و کوه را به قلب افسرده که نشانه ی پژمردگی است تشبیه می نماید.

4-     تا چشم بشر روی او را نبیند (بیت به انزوا و گوشه گیری روشنفکران اشاره دارد)

5-     ورم استعاره از برآمدگی قله ی کوه / کافور استعاره از برف

6-     خفقان و سانسور (نبودن آزادی کلامی و قلمی )

7-     شاعر (بهار )

8-   دماوند نماد ومظهر انسان های انقلابی یا روشنفکران آگاه به مسائل جامعه ، اما خاموش ( هم چنین      می تواند نماد جامعه یا خود شاعر باشد)

9-     تا وارهی از دم ستوران / وین مردم نحس دیو مانند ،

با شیر سپهر بسته پیمان / با اختر سعد کرده پیوند

یا : چون گشت زمین زجور گردون / چو نین خفه و خموش و آوند

بنواخت زخشم بر فلک مشت / آن مشت تویی تو ای دماوند

خود آزمایی درس نوزدهم (توصیف کویمات و...) ص 94

1-   موقعیت طبیعی و تاریخی و جغرافیایی شهرها ، سبک معماری ، مردم شناسی از جهت آداب و رسوم اعتقادات ، محصولات کشاورزی ، پیشه و معیشت مردم

2-     توصیف واقعی

3-     به سمت جنوب / از سه طرف به دریا محدود می شود (شبه جزیره )

4-     در اطراف شهر طرابلس هیچ منزل و آبادی وجود ندارد بجز دوسه کاروان سرا و توقف گاه

5-   مشهد به معنای محل شهادت و محل حضور است . چون در کاروان سرا ، مردم حضور می یابند ، در نثر ناصر خسرو به عنوان مشهد تلقی شده است.

6-     نثر ساده و روان / ایجاز / جابه جایی دستوری واژه ها / آوردن دو حرف اضافه برای یک متمم / آوردن جمع الجمع

7-     آدینه ، چون نماز جمعه در آن برگزار می شد.

8-     خندق

9-     نایژه (نای + ژه )= نی کوچک = لوله کوچک

خودآزمایی درس نوزدهم (شب کویر) ص 99

1-   بی باک ، صبور ، قهرمان ، شجاع ، بی نیاز ، ایستا و ماندگار ، فروتن (بی چشم داشت نوازش و ستایش ) ، نترس ، بی برگ و بار ، بی گل ، نا امید از شکفتن و ...

2-     درخت بید

3-     خیال

4-   نخلستان خاموش و پر مهتاب / کشور سبز آرزوها / چشمه ی مواج و زلال نوازش ها / سرزمین آزادی و نجات / جایگاه بودن و زیستن / آغوش خوشبختی / نزهتگه ارواح پاک / میعادگاه انسان های خوب.

5-     حضرت علی (ع) ، درد دل کردن حضرت علی (ع) با چاه از تنهایی و سفاهت مردم

6-     عطر الهام / چشمه ی نوازش / آغوش خوشبختی / دامان حریر الهه ی عشق / قندیل زیبای پروین و ...

7-     مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو / یادم از کشته ی خویش آمد و هنگام درو ((حافظ))

ساکنان حرم ستر و عفاف ملکوت / با من راه نشین باده ی مستانه زدند ((حافظ))

8-     مهتاب

9-     دیدگاه روستاییان را دیدگاهی معنوی و دیدگاه شهریان را دیدگاهی مادی می داند.

10- ولقد زینا السماء الدنیا بمصابیح ... شب ها به مهتاب روشن است یا به قطره های درشت و باران ستاره ، مصابیح آسمان تلمیح به آیه ی فوق دارد ستاره ها به مصابیح تشبیه شده است .

خودآزمایی درس بیستم (به بلبل ) ص 103

1-   شاعر دیگری در نزدیکی تو هست که چنگی ساده تر از ارغنون تو دارد ، و در دل خویش با یک دنیا غبطه و رشک سرود شبانه تو را در دل جنگل تکرار می کند ./ اوه ! صدایت را با صدای من در آمیز ، زیرا یک گوش واحد است که این هر دو صدا را می شنود...

2-   اختر شب سرخم می کند تا صدای تو را بشنود/ صدای آسمان نیلگون و صدای درختان سرسبز است ... / زبان شاخه ها ... / زمزمه ی شاخ وبرگ درختان ... / زبان امواج

3-     ترکیبی موزون از دلپذیرترین صداهای طبیعت و مبهم ترین آه های آسمان

4-     بلبلا مژده بهار بیار        خبر بد به بوم  باز گذار (سعدی)

5-     ماه ، اختر ، شب ، آسمان ، جنگل ، آب و گل

6-     آهنگ لطیف / زمزمه سوزان / دم لطیف / آوای سبک و لطیف

خودآزمایی درس بیست (اورازان ) ص 107

1-   کولی ها فقط تابستان ها پیدایشان می شود. چند تا خر دارند و دو برابر آن سگ . سیاه چادر خود را که علم کردند ، کوره ی کوچکی هم بر پا می کنند . زن هاشان به خوشه چینی و در یوزگی و مردها به آهنگری

2-     غرور به خصوصی دارند و افسانه های به خصوصی (دارند)

زن هاشان به خوشه چینی و در یوزگی (می روند) و مردها به آهنگری (می روند)

3-     اهالی ، آن را (آب ریزان) معنی می کنند و به معنای دیگر آن را افرازان هم گفته اند.

4-   مصالح ساختمان ها (خشت ، تیر ، کاه گل ، چینه ، گل سفید) شکل و ساختار بناهای عمومی نحوه ی تزیین ساختمانها /اختلاف بناهای جدید و قدیم / تفاوت اتاق های زمستانی با تابستانی .

خودآزمایی درس بیست و یکم چند حکایت از اسرارالتوحید

1-     می خواست به طور غیر مستقیم شیخ بوعبدالله باکو را راهنمایی کند و به او بفهماند که جهنم جای مغروران و متکبران است .

2-     حکایت پاکبازی (امیرمقامران )

3-     حکایت بهترین خلق

4-     خط بر کسی فرو کشیدن

5-     حکایت انسان راستین

6-     نکته گویی و عبرت آموختن به شیوه ی غیر مستقیم

7-     بهتر است که خودم را بدترین مردم بدانم

8-     فرو می راند ، فرو می شد ، فرو نتوان کشید ، در آمیزد ، در آمد ، فروآمد

9-     راست باز و پاک باز و امیر باش / با خویش رسید

10- داستان خاکستر ریختن زنی از همدستان ابولهب بر سر پیامبر اکرم (ص)

درس بیست و یکم سیرت مولانا ص 122

1-     ساده ، شکیبا ، فروتن بود

2-     از پیش آمدهای خیر ، زیاد اظهار شادمانی نمی کرد و در حادثه ها هم به شکایت نمی پرداخت .

3-   به قول خود مولوی : کوشش بیهوده به از خفتگی  آن چه مهم است تلاش است نه نتیجه ی آن ، تلاش و کوشش در راه تعالی روح اگر چه ممکن است انسان را به حقیقت نرساند ، باعث دوری او از تعلقات دنیا می شود.

4-   او دنیا را از ایشان دریغ نمی دارد بلکه ایشان را از دنیا دریغ می دارد یعنی نعمات دنیا را از خانواده اش دریغ نمی دارد ، بلکه آنها را از وابستگی به دنیا می رهاند و آنها را از دنیا دور می دارد که به ارزش و منزل خود پی ببرند.

5-     هجوم صلیبیان و حمله ی مغول

6-     ستیزه برای زنده ماندن

7-     بینش مندی را برتر می داند . چون مولوی عارف است و عارفان شناختی را که از طریق دریافت قلبی باشد ، برتر می شمارند .

8-     وقتی نادانان در حق او بد زبانی می کردند بی ادبی آنان را تحمل می کرد .

9-     هر دو ، نمونه ی ساده زیستی و مخالفت با زورمندان و تلاش برای ایجاد دنیای تازه بودند.

10- نه آیا باید شکر کنی که باز تو را کبی و او مرکوب .

11- دل کندن از تعلقات دنیایی و نعمت های آن جهانی (دوری از هرچیز غیر از خدا)

12- با نثری گیرا و تحقیقی و بیان شیوا ، شرح حال مولانا را به شیوه ای نو و ترکیبهای بدیع و با استفاده از طنزها و کنایه های زیبا در شکل داستان بیان کرده است .

درس بیست و دوم بارقه های شعر فارسی صفحه 127

1-     مردم با تمام وجود به خداوند ایمان داشتند و همه ی پیش آمدها را خواست خداوند می دانستند.

2-     در این قصه ها ، عالم افسانه ها پر رنگ ونگار و پران و نرم است .

3-   سعدی جمع کننده ی اضداد است ، مانند شرع و عرفان / عشق و زندگی عملی / شوریدگی و عقل هم برای جوانان هم برای پیران ، هم در سطح افراد مبتدی و هم برای دانشوران و ...

4-   این تنها ، خصوصیت کلام سعدی است که سخنش به سخن هم شبیه باشد و به هیچ کس شبیه نباشد ، در زبان فارسی احدی نتوانسته است مانند او حرف بزند و درعین حال نظیر حرف زدن او را هر روز در کوچه و بازار می شنویم .

5-     فعالیت دانش آموزی

6-     نوعی ازحرکت است بین یورتمه وقدم زدن در اینجا از روی شوق و هیجان بالا و پایین و مارپیچ دویدن .

7-     به کمک وسعت دامنه ی کلام و عبارات و ابیات بعدی ، مفهوم متن را در می یابیم .

8-     نویسنده ، خواسته است که برای خطاهای خود عذری بیاورد .

خودآزمایی درس بیست و دوم (افسانه عاشقی – تسلی خاطر) ص 131

1-   این فرقه یکی از سلسله های صوفیه ، از اتباع خواجه محمد نقشبند است ، طریقه ی نقشبندی در هند ، چین ، ترکستان ، ترکیه ، ایران ، در مناطق کردستان عراق ، پیروانی دارد. کتاب رشحات ، عین الحیات تالیف علی بن حسین واعظ کاشفی در مناقب مشایخ نقشبندیه و آداب طریقت ایشان است .

2-     به مناسبت زادگاهش جام و به خاطر ارادتی که به شیخ جام داشت .

3-     هرچه در نوشتن آن سعی کنی ، تند باد آن را پاک خواهد کرد.

4-     برای تسلی خود و آرامش یافتن می نویسد .

5-     نام لیلی

6-     هرکس از عشق بهره ای نبرده است ، زندگی حیوانی دارد

7-     عشق مایه ی علو روح و آرامش است (پایداری عشق)

8-   در مصراع اول در معنای حقیقی خود(حیوان بارکش ) به کار رفته است و در مصراع دوم منظور انسانهای بی خبر از عشق و احساس است .

خودآزمایی درس بیست و سوم (میرزا رضا کلهر ) ص 137

1-   لباس راسته و بر روی لباس ، عبایی می پوشید . یک چشمش پیچیدگی کمی داشت . قدش متوسط بود ، باریش نوک دار قرمز ، سرش را تماماً می تراشید و تا از خانه بیرون نمی رفت لباس رو نمی پوشید در تابستان با پیراهن و زیر جامه بود . گاهی در حین مشق کردن پیراهن را می کند . در زمستان نیم تنه برک و پوستینی نیز علاوه می کرد .

2-   اگرچاپ نویسی های اونبود شایدشیوه ی خاص او در نستعلیق از بین می رفت در حالی که امروز شیوه ی میر عماد پیش افتاده است .

3-   نثر کتاب ساده ، روان ، صمیمی ، گیرا و جذاب است و جمله ها کوتاه و رسا می باشد توصیفات دقیق ، جزیی و زیبا است . اطلاعات وسیع ، کامل و با دقت زیاد نوشته شده است .

4-     توصیف شیوه مشق کردن میرزا

5-     پچ پچ / جیک جیک / قار قار / شر شر

6-     یک باره با یک حرکت قلم و بدون برداشتن آن کلمه را به طور کامل می نوشت .

7-   سر هم رفته : روی هم رفته ، کلاٌ / از کار در آوردن : کاری را به طور کامل انجام دادن / سروازدن : خودداری کردن ، سرباز زدن

8-     آزاد اندیش و منتقدی بود که بدون ترس ، از رفتار حکومت انتقاد می کرد و عقاید سیاسی خود را بی پرده اظهار می کرد.

9-   میرزا محمد حسین ذکاءالملک ، میرزا عباس خان قوام الدوله ، میرزا حسن خان مشیر الدوله ، کشیکچی باشی (عبد... خان )، ملک الخطاطین ، میرزا زین العابدین شریف قزوینی – صدر الکتاب (سید محمود) مشیر الملک (میرزا حسن خان )

10- نفس نکشیدن / نفس عمیق کشیدن

11- سخنان شیرین ، شب تلخ ، فریاد خشن ، صدای لطیف ، شعر گرم و ...

12- تحریر در لغت به معنی نوشتن است . خط تحریری در اصطلاح خط ، نوشتن با دست است .

خط تحریری ، به سبب ظرافت ، زیبایی و سرعتی که در نوشتن آن است برای دست نوشته های ما خط معیار به شمار می رود.

افشین و بودلف درس بیست و چهارم ص  149

1-   احمد با خواهش وزاری نزد افشین برود و میانجیگری کند ومانع کشتن بودلف شود در صورت راه ندادنش به زور وارد شود اما هیچ پیام و کلامی از جانب خلیفه بیان نکند.

2-   او را با چشم بسته و تنها با یک شلوار دید در حالی که با افشین مشغول بحث و جدل بود . جلاد شمشیر به دست ، برای زدن گردن او آماده ایستاده بود .

3-   تصور می کرد که نگهبانان با آوردن عذر و بهانه او را به خانه افشین راه ندهند ولی حجاب و نگهبانان طبق عادت گذشته به استقبال او آمدند.

4-     چون او را حامی بودلف می دانست و حدس زده بود که برای شفاعت بودلف آمده است .

5-     زیرا افشین بسیار اصرار می کرد که در مقابل شکست بابک خرم دین ، اختیار جان و مال بودلف را به او بدهد.

6-     هرکس آن کند که از اصل و گوهر وی سزد.

7-     راضی نشدم خون مسلمانی بیهوده ریخته شود و خداوند به خاطر این دروغ مصلحت آمیز مرا مؤاخذه نمی کند.

8-     کوتاهی جمله ها و ایجاز و جابه جایی اجزای جمله

9-     شخصیت اصلی : احمد بن ابی دواد است که داستان را نقل کرده است .

راوی داستان : اسماعیل بن شهاب است که می گوید: از احمد بن ابی دواد شنیدم

(راوی : کسی که حکایتی را از دیگری نقل کند ، روایت کننده ، آن کسی که اخبار و احادیث را روایت کند) قابل ذکر است که کلمه ی راوی در خود آزمایی شماره 2 صحیح نیست .

درس بیست و پنجم (قصه عینکم ) ص 157

1-     عینک ، تعلیمی (عصا) ، کراوات

2-     راوی : نویسنده / زمان : نوجوانی نویسنده / مکان : شیراز

3-   آه ! او هرگز این صحنه را فراموش نمی کند . برای او لحظه ی عجیب و عظیمی بود که عینک به چشمش رسید ، ناگهان دنیا برایش تغییر کرد و همه چیز برایش عوض شد . با دقت عینک را از جعبه بیرون آورد و آن را به چشمش گذاشت . دسته ی سیمی عینک را به پشت گوش راستش گذاشت ، نخ قند را به گوش چپش برد و چند دور تاب داد و بست در این حال وضع او تماشایی بود قیافه ی یغورش ، صورت درشتش ، بینی گردن کش و عقابی اش هیچ کدام با عینک بادامی شیشه ی کوچک جور نبود.

4-     آن جایی که شخصیت داستان ، برای اولین بار عینک به چشمش می زند و دنیا در نظرش تغییر می کند.

5-     لحن عامیانه و محاوره ای ، توصیفات دقیق و جزء به جزء توجه به ریزه کاریها و زبان ساده و طنز گونه .

6-   الف : مقدار عمر (قد بنده نسبت به سنم دراز بود)   ب: صحنه ی نمایش (چشم را به سن دوختم .         ج: نوعی آفت گیاهی (مثل حاصل سن زده )

7-   مگه اینجا دسته ی هفت صندوقی آوردن ؟ (مگر این جا ، دسته ی هفت صندوقی آورده اند ) بیا شاهچراغ در دکون میز سلیمون (بیا شاهچراغ جلودر دکان میرزا سلیمان ) می خواستی زودتر بگی     (می خواستی زودتر بگویی )

8-     چشمی که بر آن عینک زده باشند / امروزه به چشمی که با میکروسکوپ و تلسکوپ نگاه می کند ، چشم مسلح می گویند.

آخرین درس ص 163

1-     اول شخص از زبان یک کودک دبستانی

2-     حفظ زبان ملی

3-     این اندیشه که آیا کبوترها نیز مجبور خواهند شد ، آوازشان را به زبان بیگانه بخوانند .

4-   احساس میهن دوستی ، دفاع از کشور و میهن ، کوشش برای آزادی میهن از اسارت دشمنان و مهم تر از همه اهمیت و ارزش قائل شدن به زبان ملی و حفظ آن .

5-     تکلیف دانش آموزان است (جنبه ذوقی دارد)

6-   هنگامی که در معرض هجوم بیگانگان قرار می گیرد و آزادی و حیثیت و ملیتش به خطر نابودی می افتد زیرا نابودی زبان ملی ، نابودی ملت است .

7-     این اندیشه که معلم آن ها را ترک می کند و دیگر او را نخواهند دید.

8-     هنگامی که برای کسی نقشه شومی کشیده باشند یا قصد آزار کسی را داشته باشند .

درس بیست و ششم (درآمدی بر ترجمه ) ص 169

1-   علوم مختلف ملل مشهور و آثار تمام علمای طراز اول قدیم از هندوستان گرفته تا اسکندریه و یونان در دسترس علمای اسلامی قرار گرفت .

2-     شاگردان ایرانی دارالفنون زیر نظر استادان اروپایی ، کتاب های درسی را در رشته های مختلف ترجمه کردند.

3-   ترجمه ی این آثار در ساخت شخصیت فرهنگی فرد و جامعه اثر گذاشت ، مردم را بیدار کرد با دنیایی تازه آشنا نمود ، واژگان زبان فارسی را غنی ساخت ، نثر را پویا تر کرد ، ساده نویسی را رواج داد ، شعر را از حالت یکنواختی گذشته رها نید و به کار نویسندگی و شاعری جهت بخشید . روشهای جدید تحقیق به پژوهندگان آموخت و سرانجام موجب رواج علم و فنون در ایران گردید.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

4-     مناسب ترین شکل ترجمه ، آن است که هیچ قسمتی از صورت و معنی از بین نرود.

5-   ترجمه ارتباطی (آزادیاروان) ترجمه ای است که در آن مترجم به گیرنده پیام (خواننده) توجه دارد و ساخت های نا آشنای قالب و محتوا را از زبان مبدا به زبان مقصد وارد نمی کند .

اما در ترجمه ی معنایی (تحت اللفظی و دقیق ) مترجم به نویسنده توجه دارد تا به خواننده و سعی می کند ساخت های زبان مبدا را به زبان مقصد (درترجمه ) وارد کند . از این رو چنین ترجمه ای به سادگی قابل فهم نیست . در واقع طرفداران ترجمه ی ارتباطی ، خواننده را اصل می دانند و طرفداران ترجمه ی معنایی بیشتر به نویسنده و اصل نوشته و پیام او توجه دارند .

6-     فعالیت دانش آموزی

7-   شاهنامه به زبان های عربی ، فرانسوی ، ایتالیایی / رباعیات خیام به زبان های انگلیسی و آلمانی / دیوان حافظ به زبان آلمانی ، عربی و ...

خودآزمایی درس بیست و هفتم (جهاد) ص 172

1-     هماهنگی کافران در باطل خویش و پراکندگی مسلمین در حق خود

2-   آنان هیچ یک ، خود را برای جهاد آماده نکردند و از خوارمایگی هرکس کار را به گردن دیگری انداخت تا آن که اگر در تابستان ایشان را فرا می خواند می گفتند هوا گرم است و اگر در زمستان فرمان جنگ   می داد می گفتند هوا سرد است و در پایان به ایشان خطاب می نماید  شما که از گرما و سرما چنین   می گریزید با شمشیر آخته کجا می ستیزید .

3-     کارها را به هم می ریزید و آشفته می کنید.

4-     حضرت علی (ع)

5-     مفعول (برای فعل محذوف به قرینه لفظی یعنی نه ، خسته ای بر جای نهاده )

6-     خدا جامه ی خواری بر تن او پوشاند و فوج بلا بر سرش کشاند/ به خواری محکوم و از عدالت محروم

7-   اگر مرد مسلمانی از غم چنان حادثه ای (حمله ی مرد غامدی و غارت اموال مردم و مظلوم واقع شدن آنها )بمیرد مستحق ملامت نیست .

8-     تن در ندادن به جهاد و تقصیر و کار را به گردن یکدیگر انداختن

9-     به خدا سوگند با مردمی در آستانه ی خانه شان نکوشیدند جز که جامه ی خواری بر آنان پوشیدند.

خودآزمایی درس هجرت ص 175

1- الف- آبی که خضر حیات از او یافت                           در میکده جو که جام دارد

    ب -  فیض ازل به زور وزر ار آمدی به دست              آب خضر نصیبه اسکندر آمدی

2 – همچنان که جرقه ای برای آتش زدن و سوختن شهر امپراتوران کافی است ، از گفته ی شورانگیز تو آنچنان آتشی بر دلم نشسته که سراپای مرا در تب و تاب افکنده است .

3- هیچ یک را نمی توان پنهان داشت .

4- پاسخ این سؤال ذوقی است . به عنوان نمونه در قطعه تقلید :

تو آن کشتی ای که مغرورانه ، باد در بادیان افکنده است تا سینه ی دریا را بشکافد و پای بر سر امواج نهد و من آن تخته پاره ام که بیخودانه سیلی خور اقیانوسم .

5- آتش است این بانگ نای و نیست باد                          هرکه این آتش ندارد نیست باد

      من هر چه دیده ام زدل و دیده دیده ام                  گاهی زدل بود گله ، گاهی ز دیده ام

      خرامان بشد سوی آب روان                                    چنان چون شده ، باز جوید روان

خود آزمایی درس (می تراود مهتاب ) ص 183

1-     مهتاب ، شبتاب ، گل ، خار ، صبح ، سحر

2-     رنج و ناتوانی و ناکامی از نتیجه نگرفتن از تلاش

3-   اوضاع به هم ریخته و نابسامان اجتماع و نا آگاهی مردم و عقاید نادرست آنان مثل آوار بر سر شاعر خراب می گردد و بر درد و رنج او می افزاید.

4-     مسافری خسته و تنها و رنجور که در حال نگریستن به جامعه ی غفلت زده خویش است درعین حال در انتظار بیداری آنان است .

5-     نازک آرای تن ساق گلی / قوم به جان باخته / مانده پای آبله از راه دراز

6-     نگران با من استاده سحر / صبح می خواهد از من و...

7-     دست ساییدن کنایه از نا امیدانه تلاش کردن / پای آبله ماندن کنایه از عاجز و ناتوان شدن

خودآزمایی درس بیست و نهم (خوان هشتم ) ص 194

1-     شاهنامه

2-   شعر متعهد (خوان هشتم ) دارای پیام و هدف است ، قصه ی درد و میزان سنجش مهر مردان و کینه ی نامردان است درحالی که سروده های دیگر ، بی محتوا و بی هدف و تنها شعر تخیلی است که از نظر ظاهر و لفاظی خوب و زیبا می باشد.

3-     چاه را توصیف می کند که بی شرمی چاه مانند عمق و پهنایش باور نکردنی است.

4-   چاهی تاریک و ژرف و پهناور که از هر سو بر کف و دیواره هایش نیزه و خنجر کاشته بودند . چاه غدر ناجوانمردان و بی دردان و افراد پست ، چاهی که بی شرمی آن مانند عمق و پهنایش باور نکردنی بود ، چاهی غم انگیز و شگفت آور که به جای آب در آن زهر شمشیر و نیزه روان بود.

5-     لبخند رستم

6-     آتشین پیغام ، پاک آیین ، چاهسار گوش ، کوه کوهان ، تای بی همتا ، مرد مردستان و ...

7-   هنگامی که رستم برای نجات کیکاووس به مازندران رفت برای او هفت آفت بزرگ پیش آمد که همه را با قدرت و توانایی خود و توکل به یزدان از پیش برداشت ، درخوان اول : رخش شیر درنده ای را کشت / در خوان دوم : تشنگی بر رستم غلبه کرد که به کمک گوسفندی به آب راه یافت ، درخوان سوم : اژدهایی را کشت / درخوان چهارم : زنی جادوگر به دست رستم کشته شد / در خوان پنجم :اولاد با لشکر خود به جنگ رستم آمد که به دست او گرفتار شد / در خوان ششم : رستم با ارژنگ دیو به جنگ پرداخت / در خوان هفتم : با دیو سپید پیکار کرد و او را از میان برداشت وشاه ایران را نجات داد.

خودآزمایی درس سی ام (صدای پای آب ) ص 200

1-     خدا به انسان از همه نزدیک تر است و پدیده های طبیعت ما را به سوی او راهنمایی می کند.

2-     چشم ها را باید شست ، جور دیگری باید دید .

3-     آب ، گل ، نور ، چشم

4-     نمادین

5-     صبح ها وقتی خورشید در می آید متولد بشویم .

6-   پیشه ام نقاشی است / گاه گاهی قفسی می سازم با رنگ ، می فروشم به شما / تا به آواز شقایق که در آن زندانی است / دل تنهایی تان تازه شود / خوب می دانم حوض نقاشی من بی ماهی است .

7-     سر سوزن ، جانماز ، لای این شب بوها ، تکه نانی

8-     چارلی چاپلین ، کارگردان و بازیگر عصر جدید

9-     به نمایندگی از کوچکترین و بزرگترین موجودات به وحدت در میان مخلوقات خداوند اشاره دارد.

10- من نمازم را وقتی می خوانم که اذانش را باد گفته باشد سر گلدسته ی سرو / من نمازم را پی تکبیره الاحرام علف می خوانم / پی قدقامت موج

خودآزمایی درس سی ام (شکوفه اشک ) ص 203

1-     تضادهای فعلی ، تشبیهات و تشخیص ها  ، پیروی از مضمون واحد و یکدستی شعر

2-     خنده ی شمع ، دست شکوه ، چهره ی عمر ، روی بخت

3-     بخت من خود را در موهای سفید نشان داد (کنایه از پیری )

4-   شاعر جوانی را به اسبی تندرو و تشبیه کرده است . و خودش را به گردی که از پای اسب بر می خیزد همان طور که گرد هیچگاه به اسب نمی رسد ، شاعر هم نمی تواند جوانی از دست رفته را باز یابد.

5-     زیرا از تمام جهان ، تنها عشق و محبت معشوق را انتخاب کرده است .

6-     کشیدن به دو معناست 1-  تحمل کردن   2- حمل کردن

7-     بیت اول

درس سی ام (پیش از تو ... ) ص 205

1-     خفقان اجازه نمی دهد که اعتقادات مردم آشکار شود.

2-     کویر ، خاک ، علف ، دریا

3-     کشور ایران در دوران شاهنشاهی

4-     نمادین و واقعی

                                                                                                                    پایان    بهنام راد – بهار 86

پاسخ خودآزمایی های درس ادبیات ۲سال دوم متوسطه

                                                               پاسخ خود آزمایی های ادبیات فارسی 2

 خودآزمایی درس اول ص5

    1-  ای کریمی که بخشنده ی عطایی وای حکیمی که پوشنده ی خطایی .

      -در دل های ما جز تخم محبت مکار وبرتن وجان های ما جز الطاف و مرحمت خود منگار .

     - به نام آن خدایی که نام او راحت روح است وپیغام او مفتاح وفتوح است .

     -  سلام او در وقت صباح مؤمنان را صبوح است وذکر او مرهم دل مجروح است .

2-       اعمال انسان ، تلمیح دارد به حدیث «الدنیا مزرعه الاخره»

3-     اشاره دارد به ضربت خوردن حضرت علی (ع) وبه شهادت رسیدن ایشان به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی وحضرت علی (ع) به امام حسن (ع) دستور داد که با او مدارا کنند .

4-      بیت هشتم (( نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت      متحیّرم چه نامم شه مُلک لافتی را ))

5-    منظور از پیام آشنا در بیت حافظ(( معشوق وخدا )) وآشنا «عاشق وخود حافظ » است . ولی در این شعر که شهریار آن را از حافظ تضمین کرده است منظور از پیام آشنا «حضرت علی(ع) »و آشنا «خود شهریار» می باشد .

6-      الف: هرکاری که با نام خدا آغازنشود ، ابتر است. اشاره دارد به حدیث «کُلُّ امرٍذی بالٍ

             لَم یَبدأُ فیه بِبِسمِ الله فَهُوَ ابتر

          ب : در درس ناله ی مرغ اسیر ومرغ گرفتارسال اول :

    7-آن کسی راکه دراین ملک سلیمان کردیم

                                          ملت امروزیقین کرد که اواهریمن است 

 به یکی از داستان های حضرت سلیمان اشاره دارد . 

ج )بیستون برسرراهست مبادازشیرین      خبری گفته و غمگین دل فرهاد کنید 

     ( به داستان شیرین و فرهاد اشاره دارد)

7-       الهی یکتای بی همتایی ، قیوم توانایی ، برهمه چیز بینایی، درهمه حال دانایی ، ازعیب مصفایی ،ازشرک مبرایی ،اصل هردوایی ،داروی دلهایی.

الهی ازما هرکه را بینی معیوب بینی ،هر کرداربینی همه با تقصیر بینی ،بااین همه باران رحمت تو باز نایستد و جز گل کرم نروید .

الهی غافلانیم نه کافرانیم ،  صمدا به برکت نواختگان حضرت تو وبه برکت گداختگان هیبت تو ،الهی به برکت متحیران جلال تو و به برکت مقهوران قهرتو که ما را به صحرای هدایت آری واز این وحشت آباد(دنیا ) به روضه اقدس رسانی .  

(از کتاب مجموعه مناجاتهای خواجه عبدا..انصاری)  ص:22، 21، 75

خود آزمایی درس دوم( رستم واشکبوس) ص11

1-به خاک افکندن :کنایه ازشکست دادن ، کشتن ونابود کردن

2- الف . تهمتن برآشفت و باتوس گفت                  که رُهّام را جــام باده ست جفت

ب- کُشانی بدو گفت :با تو سلیـــــح                  نبینم همی جز فســــوس و مزیح

ج- بدو گفت :خندان که نــام تو چیست                تن بی سرت را که خواهد گریست

د – به شهر تو شیــــــرونهنگ وپلنگ                 سوار اندرآیینه هـــر سه به جنگ      

    هم اکنون تو را أی نبــــــرده سوار                پیاده بیـــــامـوزمــــت کارزار

و- بخندید رستـــــــم به آواز گفــت               که بنشین کنـــار گران مایه جفت

    سزد گر بداری ســـــــرش در کنار              زمانی برآســایی از کــــــارزار

3- الف: زمینه داستانی : کل ماجرا به صورت داستانی بیان شده است

ب: زمینه خرق عادت : چو بوسید پیکان سر انگشت اوی    گذرکردبرمهره ی پشت اوی

ج: زمینه قهرمانی : جنگ ونبرد تن به تن نشانگر زمینه قهرمانی است

د: زمینه ملی : دفاع رستم ازکشوروطن خود بیانگر زمینه ی ملی است

4-تو مرکز سپاه را با نهایت دقت نگهدار یا تو مرکز سپاه را به نظم وترتیب حفظ کرد  یا مقررفرماندهی را منظم کن     

5- پیاده ندیدی که جنگ آورد             سرسر کشان زیرسنگ آورد

بدو گفت خندان که نام تو چیست             تن بی سرت را که خواهد گریست

به شهرتوشیرونهنگ و پلنگ              سواراندر آینه هرسه به جنگ ؟

6- الف: کمان را به زه کردزواشکبوس         تن لرزلرزان ورخ سندروس

به رستم برآنکه ببارید تیر                       تهمتن براوگفت برخیره خیر

همی رنج داری تن خویش را                   دو بازی وجان بد اندیش را

ب: تهمتن چنین داد پاسخ بدوی               که أی بیهده مرد پرخاش جوی

پیاده ندیدی که جنگ آورد                  سرسرکشان زیرسنگ آورد  

7- براو راست خم کرراست     فروش ازخم چرخ چا چی بخاست ))واج آرایی درصامت (خ  چ)

مرا مادرم نام مرگ ترکرد         زمانه مراپنگ  ترگتو کرد  واج آرایی درصامت ((م وت))

8- به گرزگران دست برد اشکبوس      زمین آهنین شد سپهرآبنوس

چو بوسید پیکان سرانگشت اوی         گذرکرد برمهره ی پشت اوی

بشد تیزرهام با خودوگیر                  همی گرد رزم اندرآمد به ابر

بزد بر بروسینه ی اشکبوس           سپهرآن زمان دست اوداد بوس

درس سوم ( حمله ی حیدری )                         

1-     خشمگین شدن  نشان دادن خشم شدید

2-    هژبر ژ یان وشیراله وشیرخداوشجاع غضنفرواستعاره از حضرت علی (ع)

3-چون شاعربه بازآفرینی یک ماجرای تاریخی دست زده است واز حماسه طبیعی شاهنامه فردوسی تقلید کرده است یعنی تنها شکل ظاهر آن را به سمت وسوی حماسه طبیعی سوق داده است وبه همین دلیل (جنبه های ملی واسطوره أی درآن وجود ندارد وبیشتر صحنه های آن ساختگی است واصالت حماسه درآن دیده نمیشود )

4-نمونه أی از حماسه ی مصنوعی شهنشاه نامه فتحعلی خان / مختارنامه/ ظفرنامه مستوفی / خاوران نامه ی ابن حسام یوسفی که شرح جنگهای حضرت علی  ع  است / انه اید وپر  یل

5 – 13 بیت 13 اله وا   دها  چون حروف قافیه مشترک ندارند

سپربر سر آورد شیراله              علم کرد شمشیر آن ا  دها

6-مولوی شخصیت والای حضرت علی  ع توصیف کرده ونتیجه اخلاقی گرفته است ولی با ذل مشهدی فقط جنبه ی حماسی وشهامت حضرت علی ع  را بیان کرده است

×  بیان مولوی عارفانه است ولی بیان باذل مشهدی حماسی شعرا یک نظم دینی است

×  درشعر مولوی در مورد خود اندا ختن عمرو بر چهره ی مبارک حضرت علی ع  است

ولی در شعر بازل مشهدی چنین  نیست.                     

×در شعر مولوی پیوسته عدل وداد حضرت علی ع  در مقابل ظلم وستم عمرجلوه گر است

× شعر مولوی بیشتر جنبه ی تعلیمی در راستای پند وموعظه است ودرتاروپودش با

ایمان مردم پیوند نا گسستنی دارد ولی در شعر باذل        

× قالب هر دو مثنوی است

 خودآزمایی درس چهارم ( بچه های آسمان ) ص26

1-    چون جایزه نفر سوم علا وه بر نشان مسابقه و جام پیروزی ویک هفته اردوی رامسر – یک جفت کفش ورزشی بود , علی می خواست نفر سوم شود تا کفش را ببرد و آن را به خواهرش بدهد .

2-   آنجا که می نویسد : عده أی از خانواده ها از بچه های خود عکس و فیلم می گیرند وگروهی هم با آب وشیرینی و آب میوه از بچه های خود پذیرایی می کنند .اما علی مات ومبهوت فضاشده است وبا کفش کهنه اش اطراف را تماشا می کند .

3-   به علت قداست وخلوص نیت و ایثار وفداکاری واز خود گذشتگی علی و زهرا بخصوص علی به نوعی آنها را مقدس کرده است که رفتار آنان نوری از انوار ذات الهی است و آسمانی است نه زمینی .

4و5 تکلیف دانش آموز است .

خود آزمایی 

درس پنجم کباب غاز ص42

1-از ماست که برماست یعنی سرچشمه بسیاری ازبلاها وبدبختی ها خود انسان است

2-آنجاکه میزبان به مهمانان اصرار می کند از کباب غاز که شکمش را از آلوی برنمان پرکرده اند   بخورند به تصور اینکه هنوز بر سر قرار قبلی خود می باشد واز آن نمی خورد ولی بر خلاف انتظار به محض اینکه میزبان چنین حرفی می زند مصطفی اختیار خود را از دست داده  شروع به خوردن کباب غاز می کند وبقیه میهمانان هم به تبع او به جان غاز می افتد ودریک چشم به جان غاز می افتد ودریک چشم به هم زدن همه آن را می خورند .

3- او از سبک نثر ساده و محاوره أی استفاده کرده است و با آوردن طنز وضرب المثل مختلف و اصطلا حات عامیانه   توصیفات جزیی کنایات و.. مطالب انتقادی خود را بیان کرده است

4-جلو کسی درآمدن : درست ومناسب پذیرایی کردن

سماق مکیدن : بیهوده منتظرماندن

شکم را صابون زدن : به خود امید وعده دادن

چند مرده حلاج بودن : چه اندازه توانایی و کارایی انجام دادن کاری را داشتن / کاری را دور از انتظار انجام داده .

5-الف: این آدم بی چشم و رو که از امام زاده داود وحضرت عبدالعظیم قدم آن طرف تر نگذاشته بود از سرگذشت های خود در شیکاگر ومنچستر وپاریس وشهرهای دیگری از اروپا وآمریکا چیزها حکایت می کرد و…      ص  37

ب: در همان حین بخور بخور که منظره ی فناوزوال غازخدا بیامرز   مرا به یاد بی ثباتی فلک بوقلمون وشقاوت مردم دون ومکروفریب جهان پتیاره وو قامت این مصطفای بد قواره انداخته بود..

ج : مانند قحطی زدگان به جان غازافتادند ودریک چشم به هم زدن گوشت واستخوان غازماده مرده مانند گذشت واستخوان شترقربانی درکمرکش حلترم وکتل وگردنه ی یک دوجین شکم وروده مراحل مضغ وبلع وهضم وتحلیل راپیموده یعنی به زبان خودمانی رندان چنان کلکش را کندند که گویی هرگز غازی قدم به عالم وجود ننهاده بود ! .

6-قرار ومرار  ،  خرت وپرت تازه،    شکوم ندارد ،  واثرقید ،  غفلتا فزش در رفت درست کیفور شده بودم  ، هیچ برو وبرگرد نداشت

7- روزی زسر سنگ عقابی به هوا خاست         اندرطلب طعمه پروبال بیاراست

برراستی بال ونظرکرد وچنین گفت                امروز همه روی جهان زیر پرماست .

براوج چوپروازکنم ازنظرتیز            می بینم اگر ذره أی اندرتک دریاست

گربرسرخاشاک یکی شیشه بجنبد     جنبیدن آن پشه عیان درنظر ماست

         منی کرد وزتقدیر نترسید       بنگرکه ازاین چرخ جفا پیشه چه برخاست

ناگه زکمینگاه یکی سخت کمانی      تیری زقضابر بگشاد برو راست

بربال عقاب آمدآن تیرجگردوز         وزابرمرورا به سوی خاک فروکاست

برخاک بیفتاد وبغلتید چوماهی          وانگاه پرخویش گشاد ازچپ واز راست

گفتاعجب است این که زچوبی وزآهن     این تیزی وتندی وپریدن زکجا خاست

زی تیرنگه کرد وپرخویش برو دید             گفتا که نالیم که از ماست که برخاست                      ناصر خسرو

پیام هردو درس یکی است که گاهی منشا بدبختی هاومشکلات از خود انسان است.

خود آزمایی درس ششم  ص 53

1 – التماس وعجرولابه محمد ولی وقتی که گفت : من پنج بچه دارم و… اودلش

به حال بچه های او سوخت وراضی نمی شد بچه های او مثل فرزند خودش

بی سرپرست شوند .       

2-نویسنده فرانسه با هنرمندی خاص وبه کمک توصیف طبیعت نا آرا م وخشن وغرش بادهای شدید وصدای شیون زن و…اوضاع اجتماعی وسیاسی عصر خود را به تصویر بکشد از جمله :‌ زد وبند زمین داران ودولت مرکزی برای سرکوب حرکت مردم ، خود کامگی استبداد حاکمان زمان خود،فقر وناآگاهی حاکم بر جامعه همدستی اربابان با دولت برای سرکوبی مردمی ، فساد وسیستم حکومتی ونظامی .

3-الف:می خواست شاهد نداشته باشد زیرا او با ظلم وآدمکشی های خان بزرگ شده است که به اوگفته بود هرگاه گیله مرد خواست فرار کند اورا بکشد

ب:به گمان این که اومحمد ولی است وازمعامله اوباگیله مرد آگاه شده است به همین دلیل  گیله مرد رامی کشد

ج:چون اوگیله مرد راشناخت ومی خواست شاهد نداشته باشد زیرا اومی ترسید که بعدها ذوالفقاری گیله مرد ،مسائل را فاش کندودوباره او(محمد ولی ) اسیر شود

4-اوفضاسازی می کند واین صدا تداعی کننده کشته شدن زن لیگه مرد وظلم وستمهایی دوران ستم شاهی است که به مردم شده است وتمام صداها ، صدای باد ،باران وبیقراری درختان هرکدام نمادی ازظلم دوران (ارباب رعیتی ) است واین فضا سازی نشان دهنده آن است که انگیزه اصلی عصیان گیله مرد ظلم وستمهایی است که بر گیله مرد ومردمان آن عصر رفته است .

5-محمد ولی نماد مهره حکومتی وانسان زورگور وبی رحم ووابسته ی حکومت ومجری خواسته های حاکمان وبی اختیار که تمام قدرتش اسلحه اش است وبدون آن هیچ است

گیله مرد نماد انسان مردد،ضعیف النفس وناآگاه به مسائل اجتماعی جامعه خود وستم دیده واغفال شده ومزدور که ثمره ی ظلم وشرایط اجتماعی است وسردرد وگرفتاری به این شغل شوم ، تن داده است

مامور دوم نماد انسان مردد ،ضعیف النفس ، ناآگاه به مسائل اجتماعی جامعه خود ،اغفال شده عقید ه أی ومزدوری که ثمره ظلم وشرایط اجتماعی است واز سردرد وگرفتاری به این شغل شوم ،تن داده است.-----

خودآزمایی درس هفتم(سووشون) ص61

1-     پراکنده ونامنظم دروکنید تا مقداری محصول باقی بماند وخوش چین هاهم بهره أی ببرند .

2-   نویسنده بامهارت خاصی مرگ مظلومانه سیاوش به فرمان افراسیاب رابهانه قرار داده است تا از این طریق شهادت مظلومانه آزادیخواهان را به است عناصر ستمگر بیان کند مرگ اوعلاوه بر اینکه جنبه ی ملی دارد،جنبه ی مذهبی پیدا کرده است ویاداور به شهاد ت رسیدن مظلومانه امام حسین وتمام شهدای کربلاست .

3-    خوشه چینی کنایه از گدای

آفتاب تیغ کشید کنایه از خورشید طلوع کرد

رنگ شب پریده کنایه از صبح فرار رسیده است

خودروسخوان کنایه از صبح زود

کفری کردن کنایه از خشمگین وعصبانی کردن

4-    مثل ماری که روی قلبش چنبر زده وخوابیده بود ،سربلند کرده وبه نیش زدن پرداخته است

5-    تکلیف دانش آموزان است

6-    شلخته دروکنید تا چیزی گیرخوشه چین ما بیاید.

خودآزمایی درس هشتم(کلبه عمو تم ،ترامیخوانم) ص73

1-دادن غذای خودش به دیگران ، شلاق نزدن به همنوعانش وقتی او را عبور

به شلاق زدن کردند ، ازضعفا و نومیدان دلجویی کردن بعد ازهمه آمدن وسهم

را کمتر گرفتن ، پر کردن سبد بیماران وضعیفان مزرعه وخود را به فطر انداختن و…

3-   خشونت وسنگدلی را لازمه ی این کار دانست تابتواند بیشتر وبی رحمانه تر از بردگان کاربکشد زیرا هر وقت انسان را از شخصیت واقعی خودش بگیرند می توانند از اوانسان خشنی درست کنند وچنین انسانی دراختیار ارباب قدرت قرار می گیرد ارباب هم فکرمی  کرد عمو قم ازرفتارخشونت آمیزارباب می ترسد ومطابق میل او عمل می کند واز این طریق می تواند از بردگان بیشتروبی رحمانه تر کار بکشد اما برخلاف تصور او عمو قم انسانی مهربان ودلسوز بود وبا اندیشه های ظالمانه ارباب او بسیار فاصله داشت .

4-   وقتی ارباب او را وادار کرد که به زن برده شلاق بزند عمو قم از این کار امتناع کرد . ارباب ضربات شلاق به او زد واز او خواست که به زن برده شلاق بزند واو را تهد ید به کشتن ومرگمی  کرد عمو قم به اوگفت : ( هنگامی که جسم را کشتید دیگر کاری از دستتان بر نمی آید وپس ازآن ابدیت درکار است ). یعنی نهایت قدرت تو کشتن جسم من است و با روحم نمی توانی کاری کنی . این جمله به شدت ارباب ستمگر را عصبانی کرد .

5-   آنجا که می گوید (( أی ارباب وقتی جسم مرا می کشید پس از آن ابدیت در کار است .)) تا زنده ام وقت وجسم من دراختیار شماست اما روانم را نمی توانم به وجود فنا پذیری بسپارم . آن را برای خداوند محافظت می کنم ودستورات … را برهمه چیز مقدم می شمارم همه شکنجه های تو راتحمل می کنم چون آنها وسیله أی خواهند بود که هرچه زودتر به دیاری که باید به آنجا بروم ، ردانه شوم وخداوند قادر وتوانا یاور من است . ))

6-    تکلیف دانش آموزان است .

7-    رنج وعذابی که درجامعه جاری است به یقین ریشه آن درگذشته ی تاریک پنهان است وگذشتگان ما مقاومت نکردند .

خودآزمایی درس  نهم ( دربیابانهای تبعیدو…) ص77

1-    سرگردانی درکوه وبیابان، وسنگلاخ ، خراب شدن خانه ها وویرانی آبادی ها رها شدن اجساد مردم، در بیابان وطمعه کرکس ها شدن ، بمباران وتهاجم هوایی وزمینی نابودی مزارع ، تیرباران کردن زنان توسط غاصبان اسرائیلی و…

2-    الف : أی خونین چشم وخونین دست / به راستی که شب رفتنی است .

نه اتاق توقیف ماندنی است / ونه حلقه های زنجیر .

ب:     مرد ، ولی رم نمرده است / با چشم هایش می جنگد و دانه های خشکیده خوشه أی / دره ها را از خوشه ها لبریز خواهد کرد .

3-    سروده های صلح وشادی : وحی وپیام الهی پیامبران وکلام خداوندی

چوپانان : پیامبران الهی

4-    نماد صلح وآشتی وامنیت / پرچم کشور فلسطین

5- نرون مرد ، امارم نمرده است ظلم وستم نابود شدنی است ودرهیچ دورانی پایدار نمی ماند وحق وعدالت همواره باقی خواهد ماند یا ظلم رفتنی است اما سرزمینها باقی است .

یا اسرائیل نابود می شود و فلسطین باقی خواهد ماند .

چشم هایش می جنگد یعنی مردم فلسطین با آگاهی وشناخت با دشمن می جنگد.

خودآزمایی درس دهم ( دخترک بینوا ) ص86

1-     دسته ی سطل را به صدا درآورد / با صدای بلند شمارش می کند که برای او جانشین یک رفیق می شود .

2-   ذوقی است مثل : بالای سرش آسمان ازابرها ی سیاهی شبیه به دودهای متراکم پوشیده بود . به نظرمی رسید که نقاب حزن انگیز برسر این کودک فرو آمده است .

علف های بلند زیر نسیم مثل مار ماهی پیچ وتاب می خورند . درخت های خاردار مانند بازد های طویلی که مسلح به چنگال ومهیای گرفتن شکارباشند به هم می پیچند چند خلنگ خشک که گویی به دست باد رانده می شوند ، شتابان می گذشتند مثل این بود که با وحشت از جلو چیزی که می رسد ، می گریختند و…

3-    کتارا وآب که درسطل حرکت میکرد دایره هایی خود تشکیل می داد که به مارها ی سفید شباهت داشت .

·    ابرهای آسمان بالای سرش را چون نقاب حزن انگیز ظلمت بر سر خود می دید

·   شاخه های عظیم به وضع موحش سیخ ایستاده بودند . بوته های خار سوت می زدند علف های بلند زیر نسیم مثل مارماهی پیچ وتاب می خوردند . شاخه های بلند درختان خاردار مثل بازوهای دراز مسلح به چنگال آماده ی گرفتن شکاربودند . علف های خشک جارو درمقابل باد گویی از ترس چیزی در حال فرار هستند . از هر طرف فضا های غم انگیز امتداد داشت و…

4-   * زن نفرت انگیز بادهای هم چون دهان کفتار وچشمانی بر افروخته از غضب * زن تناردیه گفت : دختر برو برای اسب آب ببر . کوزت با صدای ضعیفی گفت خانم آب نداریم . زن تناردیه در کوچه را گشود ، راه را به وی نشان داد و گفت : خیلی خوب ، برو آب بیار وغرغر کنان گفت : اگر این جا آب نیست در چشمه هست … و فریاد زد ا  برو !

5-    تکلیف درسی

خودآزمایی درس یازدهم هدیه سال نو ص 94

1-     گیسوان زیبای دلا چون آبشار طلایی می درخشید وشبیه دامنی تا زیر زانویش را پوشانیده بود

زندگی معجون دردآوری است از لبخندهای زودگذر و…

استعاره   *- دلا کلاهش رابرداشت واز زیر آن ،طلایی رنگ سرازیر شد 

*- فلز گران بها از انعکاس آتش اومی درخشید

2-    چون موی زیبای اورا به بهای بسیار کم ازاوخرید.

3-    چون خرید آن هدایا بیانگر عشق وعلاقه وفداکاری وایثار آنها نسبت به یکدیگر بود.

4-

5- عشق وایثار وفداکاری

6-    نا تانائیل ، آرزو مکن که خدا را در جایی جز همه جابیابی هر مخلوقی نشان از خداست وهیچ مخلوقی اورا هویدا نمی سازد .

7-   ما همگی اعتقاد داریم که باید خدا کشف کرد. دریغا که نمی دانیم هم چنان که درانتظار اوبه سر می بریم ،به کدام درگاه نیازآوریم ،سرانجام این طور نیز میگوئیم که اودر همه جاهست ،هر جاونایافتنی است.

8-   هر دوبه زبان هنر یک مطلب رابیان می کنند ومنظور این است که بینش ،دید ، زاویه أی که انسان بر روی طبیعت می گشاید مهم تر ازآن چیزی است که می بینید.

خودآزمایی درس دوازدهم 100

1-     می،  عیش ومستی  ( بعضی قناعت وتلاش باتهذیب نفس) می دانند .

2-    درویش نوازی = بیت 4  أی صاحب کرامت .شکرانه ی سلامت  روزی تفقدی کن درویش بینوارا

   حسن   خلق : بیت5       آسایش دوگیتی تفسیر این دوحرف است      بادوستان مروت بادشمنان مدارا

اغتنام فرصت : بیت 3 دهروز مهر گرون افسانه است وافسون 

نیکی به جای یاران ، فرصت شماریارا

3-

4-تکلیف دانش آموزان است

درمورد آینه ی سکندر   فرهنگ معین

                              حافظ نامه ج 1 ص 134

                            دایره المعارف فارسی مصاحب، ذیل آیئنه

                            لغت نامه دهخدا

                           مکتب حافظ ص214-216

درمورد دارا    تاریخ ایران باستان ، حسن پیرنیا

                  آخرین شاه ،علی حصوری

                  ایران ازآنجا تا اسلام       رومن کریشمن

                   فرهنگ معین               مترجم دکتر محمد معین

     5- قیامت وبهشت

6- حدیث روضه نگویم،گل بهشت نبویم   جمال حور نجویم ، دوان به سوی توباشم

 می بهشت ننوشم زجام ساقی رضوان     مرا به باده چه حاجت که مست بوی توباشم

درس سیزدهم ص 105

1-     الف کثرت است یعنی سود فراوان

به روز نیک کسان گفت تا توغم مخوری   بسا کسا که به روزتوآرزومنداست

گرت سودای آن باشد کزین سودا برون‌ آیی   زهی سودا که خواهی یافت فرداازچنین سودا                              (سنایی)

نه من سبوکش این دیر رندسوزم وبس   بسا سرا که در این آستانه سنگ وسبوست                 ( حافظ)

2-    خداوند

3-    زیزدان دان نه ازارکان که کوته دیدگی باشد

                                             که خطی کزخرد خیزد توآن را ازبنان بینی

4-اوج- قعر /  سود-زیان/ امروز-فردا/اقبال-ادبار/عرش-فرش/ماه-چاه/و…

5-ازبلندی به پستی وازعزت به ذلت آمدن

عرش کنایه ازآسمان / فرش کنایه اززمین

6-سر آلب ارسلان دیدی، زرفعت رفته برگردون

                                    به مروآتاکنون درگل تن الب ارسلان بینی

7-   1- هلیدن      2- هشتن

9-     تنی اصلی

درس چهاردهم( تربیت  انسانی وسنت ملی مان ص 109

1-     داستان کاوه آهنگروقیام اوعلیه ضحاک

2-    ص108  پاراگراف چهارم عبارتند از: احترام به حقوق خود ودیگران

احترام به آزادی خود ودیگران،عدالت خواهی وتنفراز زور،مسئولیت اجتماعی ووظیفه شناسی ،همکاری وزیستن بادیگران درصلح وصفا

3-   چون مردم به دین اسلام روی آوردند ودین اسلام که عدالت اجتماعی رابشارت می داد جایگزین قوانین خشک ونابرابر ساسانی  شدوفاصله های طبقاتی تجمل پرستی، فساد ونبود عدالت اجتماعی ،که عامل سقوط دولت ساسانی شد جای خود رابه مساوات ، برادری، برابری وآزادی داد که ازثمرات دین اسلام است.

4-    دانش آموزان وآزادگی ودین ومروت    این همه رابنده درم نتوان کرد

5-    زیرا مثنوی درعمق ودرلطافت فکردینی وعدالت خواهی با ذهن انسان قرن بیستم سازگار است.

6-   وحدت، ایثار وازخودگذشتگی، عدالت خواهی،ظلم ستیزی ونفی دیکتاتوری واستبداد شهادت طلبی ،مبارزه آرمانها،تحمل سختیها،خودباوری وبازگشت به خویشتن وتمایل به ارزشهای انسانی ومذهبی و…

درس یازدهم(جلوه های هنر دراصفهان)ص 113

1-     اصفهان که همچون شاهزاده افسون شده است.

2-    زیرا زیبایی ورنگارنگی فصل بهار درکاهش نمایان است ولی این نقش ها ثابت وجامه وبی حرکت درعین حال  همیشگی وجاوید است

3-   در افسانه های قدیم آمده است که افسون گران معمولا برای نجات کسی روح اورادر شیشه میکرده  ودرجای نامعلومی پنهان می کردند تا دشمن براودست نیابد .این تشبیه زیبا به خوبی توانسته است تصویری ازروح معماری ایرانی رانشان دهد که در بنا به کاررفته است . روحی که پس ازسالیان هم خیال زنده وحامل فرهنگی غنی است.ذوالفقاری

4-   به عقیده أی که در افسانه ها آمده که غولها وجادوگران و دیوها روح افراد را دررشته محبوس می کردند ودراین اصفهان به شاهزاده زیبا تشبیه شده است که روح او را درمینای کاشیها حبس کرده اند .

5-   آزادگی ووارستگی ، پای بند ، سرسبزی همیشگی، راست قامتی ورعنایی در اساطیریونان نشان سوگواری واندوه واز دست دادن یار است وچوب آن نشان فنا ناپذیری است

6-    طاووس وسرو

7-    سلاح = سلیح/ رکاب= رکیب/ مزاح=مزیح/ مهماز= مهیز/ کتاب=کتیب/ حساب=حسیب/ حجاب=حجیب/

درس شانزدهم (خسروو…) ص 124

1-     کمیتش لنگ بود=کنایه ازناتوان بودن

مثل شاخ شمشاد =کنایه ازراست قامت وتوانا

سپر انداختن =کنایه ازتسلیم شدن وشکست خوردن

باب دندان =کنایه ازمطابق میل ومناسب بودن

2-محرومیت ازپدر ومادر،دوستی وهمنشینی با افراد تبه کاروبد،ناسالم بودن جامعه عدم استفاده ازتوانایی ها واستعدادهای خدادی ،خودو…

3-بی توجهی والدین،عدم اعتماد به ارزش های خود ،بی ایمانی ،یاس ونومیدی ،طلاق ،فقر ،بیکاری،بی اعتمادی نسبت به آینده،کمبود های فرهنگی ،ناسالم بودن محیط،کمبودمحبت و…

4-تکلیف دانش آموزان است.

5-حکایت

یکی را ازحکما شنیدم که می گفت : هرگز کسی به جهل خویش اقرار نکرده است مگر آن کس که چون دیگری درسخن باشد همچنان تمام ناگفته ،سخن آغازکند.

سخن راسرست أی خداوند وبن       میاور سخن درمیان سخن

خداوند تدبیر وفرهنگ وهوش         نگوید سخن ،تانبیند خموش

                                                     ازگلستان سعدی باب چهارم ص321

6--حروف اضافه ایهام دارد  1- حرف های زائد واضافی یاحرف بی مورد

                                        2-      حروف اضافه دردستور زبان فارسی  

 سخنرانی موجی ایهام دارد     سخرانی رادیویی که ازطریق امواج پخش میشود

                                       سخنرانی به روش موج گرفته ها یا ازسر بیخودی

                                      سخنرانی فردی موجی

7-اشتر به شعر عرب در حالت است              گرذوق نیست تورا کژ طبع جانوری

درس هفدهم (داروگ ،باغ بی برگی و…) ص  135

1-فقر ومحرومیت وجامعه أی که درحال ویرانی وفروریختن  است.

2-وجدار دنده های نی به دیوار اتاقم دارد ازخشکیش می ترکد.

-        چون دل یاران که درهجران یاران

3-ابر رابه پوستین سرد نمناک تشبیه کرده است (ابر باآن پوستین  سردغمناک )

باغ راتنها ،ساکت ،عریان ،باشاخه های به رنگ شعله ی زرین توصیف کرده است.

  ( باغ  بی برگی روز وشب تنهاست /باسکوت پاک وغمناکش /

جامه اش عریانی است/ ور جزانیش جامه أی باید،بافته بس شعله ی زرتارپودش باد.

 4-باغ بی برگی

5-میوه های سر به گردون سای که درخاک خفته اند منظور بزرگانی که ازبین رفته اند.

6-تعداد اصحاب پیغمبر (ص) درجنگ بدر وتعداد یاران امام زمان (عج تعالی) درهنگام قیام مساوی است یعنی 313 نفر،ازطرفی نام فرمانده ی دوسپاه یعنی پیغمبر (ص) وامام زمان (عج تعالی) هر دومحمد است.

7-    شعر داروک وباغ من ینمایی ودارای وزن وقافیه ودارای آهنگ است.

8-    تکلیف کلاسی است شعر درمورد خزان

9-     تکلیف کلاسی است درمورد انتظار

درس هجدهم (سفر به خیر ،درسایه ساز نخل ولایت ) ص 142

1-     گون نماد انسان های اسیر وگرفتار وزندانی

        نسیم نماد انسان های آزاد ورها

2-    تکلیف کلاسی است

          وجه اشتراک :درهر دوشعر به دنبال آزادی ورهایی خود وسرزمین خود ازقید استبداد هستند ولی زندان واسیر شدن قدرت مبارزه را ازدست داده اند.

·    درهردوشعر افراد زندانی ازنسیم وسحر درخواست می کنند که پیامشان را به دوستان وآزادیخواهان برسانندوطلب آزادی می کنند

وجه  افتراق * سفر به خیر درقالب شعر نونیمایی است ولی شعر ناله مرغ اسیر درغزل است

·    شعر سفر به خیر به صورت سئوال وجواب اززبان گون ونسیم است .ولی شعر ناله ی مرغ اسیر اززبان خود شاعر است.

3-پیروزی که درکه دربازار کوفه خانه داشت روزی عرق ریزان کیسه أی آرد بر دوش داشت ودربازار کوفه می رفت حضرت علی (ع) به کمک اوشتافت وکیسه ی آرد رااز اوگرفت وبه خانه ی اوبرد ودرمنزل درکار پختن نان به اوکمک کرد وحضرت علی(ع) کودکان رابر پشت خود سوار می کرد وباآن ها بازی می کردآن بیوه زن که شوهرش دریکی ازجنگ ها از دست داده بود در حین کارکردن ازوضع وروزگار خود شکایت می کرد که علی همسرش رابه جنگ برده کشته شده است . پیرزن که حضرت علی(ع) رانمی شناخت مداوم از حضرت علی(ع) شکایت می کرد در همین حال یکی ازهمسایگان اوکه حضرت علی(ع) رامی شناخت به خانه ی اوآمد وبه پیرزن گفت هیچ میدانی این میهمان کیست ؟ گفت نه؟ اما هرکس است به من خیلی کمک کرده است زن گفت : این حضرت علی(ع) است .زن برای عذر خواهی به نزد حضرت علی(ع) آمد دید حضرت علی(ع) چهره وسینه اش رادرمقابل آتش تندر گرفته است ومی گوید: علی بسوز که درحکومت توکودکان یتیم فراموش شده باشند . بهر حال حضرت علی باآن همه عظمت وبزرگی درکنار تنور قرار می گیرد واسب کودکان می شود.

3-   خدا به معنی صاحب ، مالک . دارنده است .ودرکلمات مرکبی ش کدخدا دهخدا به معنی همین صاحب است . این واژه به معنی پادشاه هم به کار رفته است خدا از ریشه پهلوی خوتای (دیگه دوستت ندارم .   ) گرفته شده است

ودر اینجا به معنی همین پادشاه است . سابقه ی تاریخی آن بر می گردد به (( خد یو )) به معنای پادشاه ، خداوند خدا چه بزرگ است و مربوط به مثل ارزمان زردتشت است .

همه ی توصیفاتی که درموردحضرت علی (ع) درشعر آمده زیباست از جمله :

·    پیش از تو ، هیچ اقیانوسی را نمی شناختم / که عمود بر زمین بایستد

·    چگونه شمشیری زهر آگین / پیشانی بلند تو – این کتاب خداوند را از هم می گشاید 

·    چگونه می توان به شمشیری ،دریایی را شکافت .

·    در اخذ که گل بوسه های زخم های تنت رادشت شقایق کرده بود./مگر ازکدام باده ی مهر ، مست بودی / که با تازیانه ی هشتاد زخم ، بر خود زدی ؟و…

6- باچشمانی که چون توراندیده اند یتیم هستند یا هر چشمی که تو را ندیده است یتیم است با چشمانی که محروم از دیدن توست و با ندیدن توتنها وبی کس ویتیم است .

7-هنگام که به همراه آفتاب /به خانه یتیمکان بیوه زنی تابیدی /

وصولت حیدری را /دست مایه ی شادی کودکانه شان کردی /

وبرآ ن شانه که پیامبر پای ننهاد /کودکان رانشاندی .

واز آن دهان که هدای شیر شیر می خروشید /کلمات کودکانه تورا دید ./

8-قالب شعر سپید است  -- وزن عروضی ندارد--- درمقام وصف عظمت حضرت علی(ع) کلامش بی ارزش واعتبار است --- درمقابل عظمت آن حضرت کلامش بی ارزش است

9-چون حضرت علی (ع) قرآن ناطق است وشاعرباز شدن فرق سر آن حضرت رابه دست ابن ملجم ملعون همانند کتابی می داند که باگشایش آن حقایقی راآشکار ساخته است که زمینه ی گسترش اسلام گردید .

ازطرف دیگر پیشانی مباز مغز واندیشه است واندیشه های والای حضرت علی(ع) درحکم کتاب الهی است یاخطوط پیشانی حضرت به خطوط کتابی می ماند که می توان از آن از گذشته وآینده خبر گیرد        نظر آقای ذوالفقاری

شعر تلمیمات زیادی دارد ازجمله:

10-  1- خجسته باد نام خداوند، نیکوترین آفریدگاران . تلمیح به آیه فتبارک…احسن الخالقین ( سوره مومنون آیه 14)

2-    مور ، چه میداند که بر دیوار ه اهرام میگذرد تلمیح به اهرام ثلاثه ی عصر که از عجایب وشگفتهای جهان است

3-    توآن بلندترین هرمی که فرعون تخیل می توان ساخت.

تلمیح به اهرام مصروفرعون

4-    چگونه این حین که بلند بر زبر ماسواایستاده أی /درکنار تنور پیرزنی جای می گیری تلمیح به داستان پیرزنی که دربازار کوفه می زیست و…

5-    چگونه شمشیری زهر آگینی پیشانی بلند تو-این کتاب خداوند را- ازهم می گشاید تلمیح به ضربت خوردن حضرت علی(ع)

6-    چاه ازآن زمان که تودرآن گریستی جوشان است .

تلمیح به زمانی که حضرت علی(ع) سردرچاه میکرد وبا چاه درددل می کرد ومی گریست

   تلمیحات دیگر اشاره به کفشهای پاره ی حضرت ، زخمی شدن حضرت علی(ع)‌درجنگ احد ، فتح خیبر وکشتن مرحب       ویتیم نوازی و…

درس نوزدهم (حدیث جوانی ودرکوچه سار شب)  ص 145

1-بیت دوم (بایادرنگ وبوی توای نوبهار عشق  

                                                     هم چون بنفشه سر به گریبان کشیده ام

2- آهو ایهام دارد 1- آهوی بیابان

3-عیب

              تشخیص

1-     همچون بنفشه سربه بیابان کشیده ام

2-    موی سپید را فلک به رایگان نداد .

3-    ای سروپای بسته به آزادگی مناز

4-    چون خاک درهوای تو ازپای فتاده ام

5-     چون اشک در قفای تو با سر دویده ام

3 – تکلیف کلابی است

وجه اشتراک : هر دو شعر مضمون واحد دارند آن هم قدر جوانی داشتن ، وقت را غنیمت شمردن ،زود گذر بودن عمر است و….

وجه افتراق : شعر پروین تعلیمی است ولی شعررهی معیری تعلیمی ،غنایی است

شعر پروین در قالب قطعه است ولی شعر رهی معیری درقالب غزل سروده شده است .

4-بیت آخر (( نه سایه دارم و نه بر بیفکنندم وسزاست

                  اگر نه بر درخت تر کسی تبر نمی زند ))

5-بیهوده انتظار کشیدن زیرا نجات بخشی نیست .

6-    هر دو شعر درقالب غزل سروده شده است

نوع ادبی شعر (( حدیث جوانی )) تعلیمی ، غنایی و شعر (( درکوچه سار شب )) غنایی است.

-------------------------------------------------------------------خود آزمایی درس (امام شوشتری و…)

1-     بعد از خواندن نماز ، مردم سوالات خود را در نامه أی می نوشتند و به امام جماعت می دادند و او به یک یک سوالات پاسخ مناسب می داد .

2-توصیف فرو رفتن در آب ص148 وص150، صید مروارید ، توصیف امام جماعت مسجد ص 147، توصیف غذای مدرسه ی امام شوشتری ص 147

3-ایران ،چون مردم ایران به زبان مردم فارس سخن می گفتند فارسی به معنی ایرانی تبدیل شده است .( ذوالفقاری )

4-    ×خورشید به تدریج پایین می رود و سایه های ستون ها و هیکل های پاسبانان ، روی خاک این زمین وایران سلطنتی درازتر می شود ص 156پاراگراف سوم

× روز در آغوش آسمان زیبا و سبزرنگ بدرود حیات می گوید .درآسمان رشته های باریکی از ابرهای کوچک به شکل عقیق قرمز دیده می شود .صدای اذان چوپانان به گوش می رسد.(ص 157 پاراگراف آخر)

5-    تکلیف کلاسی است

وجه اشتراک : هر دو انسان ها را به عبرت گیری از آثار باقی مانده پادشاهان دعوت می کند . کاخ هایی که یاد آور عظمت و بزرگی پادشاهان گذشته بوده ،اکنون به صورت خرابه أی بیرون آمده است و بیانگر آن می باشد که سرنوشت همه انسان ها چه فقیر چه ثروتمند ،چه قوی وچه ضعیف مرگ است .

وجه افتراق:نوشته ی علی پسر سلطان خالدیه نثر عادی است ولی نوشته ی خاقانی به صورت شعردرقالب قصیده است وعلاوه بر پیام عمیق آن دارای بیانی گیراوجذاب است .

------------=============================----------------                                                        خود آزمایی درس 21 (( خاطرات اعتمادالسلطنه و آن روزها ))ص168  1

1-     درحکایت (( اگر ممکن بود )) جایی که نویسنده حاضر می شود تمامی دندانهای او بشکند ودرعوض دندان شاه خوب شود .

2-   متملق و چاپلوس بودن درباریان شاه ، رشوه خوا بودن شاه ودرباریان وفساد اقتصادی دربار ، قصر وبد بختی درکل کشور عدم رضایت مردم از وضع دربار ، بی لیاقتی درباریان ، بی توجهی شاه ودرباریان به اوضاع کشور ومردم واداره ی مملکت ، توجه پادشاه ودرباریان به تفریح وخوش گذرانی وراحتی خود و…

3-   خنده برادران ، گریه مادر، غم واندوه ولحن نصیحت گرانه پدر به هنگامی که اوبر خلاف عادت همگان إذا رابا دودست به دهان برد موجب شد که حرکات ورفتار طه حین تغییر کند واز زمان به بعد تصمیم گرفت که تمام کارهایش رادرخلوت وبه دور ازدیگران انجام دهد وازمردم دورمی گزیند تا مورد تمسخر آن قرار نگیرد

4-    ابوالعلا مصری ، چون ابوالعلا هم مثل او نابینا بود وخود را گرفتا ر همان مشکلات می دانست که ابوالعلا به آن ها دچار بوده است .

5-   بسیاری ازدعاها وقرآن راازپدر بزرگ نابینا یش آموخت زیرا اتاق اودرکنار اتاق پدربزرگش بود که درهنگام سحر که بلند می شد وبه خواندن نماز ودعا مشغول میگردید طه حین آنها رامی شنید ویاد می گرفت .

تصنیف خواندنی ومرثیه را ازخواهر ومادرش یادگرفت زیرا زنان مصری درهنگام تنهایی ساکت نمی نشستند ودرهنگام شادی تصنیف وترانه ودرهنگام غم وناراحتی باخود به نوحه گری ومرثیه خوانی می پرداختند وخواهر ومادر اوهم ازاین قاعده مستثنی نبودند واوبسیاری ازمرثیه ها وتصنیف هارا ازآنها فراگرفت .بسیاری ازداستان ها وافسانه ها راازطریق محفلهایی که پدرش با دوستان تشکیل می دادند وبه خواندن آنها می پرداختند از آنها فرار گرفت

خودآزمایی درس بیت ودوم ( شخصی به هزار غم گرفتارم و…) ص 175-176

1-     بخت واقبال با من یار نیت وازهمان روز اول بخت بد من بود وسرنوشت وتقدیر من چنین بود ازاین روستارگان دشمن من هستند .

2-    جناس: محبوس ومنحوس

مراعات نظیر : طالع ، منحوس، اختر

منشخص: خونخواربودن اختر

کنایه : خونخواربودن اختر کنایه ازدشمن بودن

3- تقدیر وسرنوشت وستارگان چون در اکثرابیات خود رابی گناه می داند

بی گناهی ( عدم) اطلاع ازگناهش ، جلای وطن ، ستارگان واختران ونادانی خود به علت گرفتاری خود می داند

4-گفتم من وطالع نگونسارم

5-*من نگویم که مراازقفس آزاد کنید     قفسم برده به باغی ودلم شاد کنید

*ناله ی مرغ اسیراین همه بهر وطن است   مسکن مرغ گرفتارقفس هم چومن است

6-فاطمه فاطمه است/ آری اینچنین بود برادر/حج/هبوط/زن مسلمان/مسئولیت شیعه بودن/ پدر، مادر،مامتهیم /سر عقل آمدن سرمایه داری/فلسفه نیایش/شهادت /بازگشت به خویشتن بازگشت به کدام خویش ؟ ریشه اقتصادی رنسانس/پیام امید به روشنفکرمسئول و…

7-او(حضرت علی(ع) ) برخلاف حکیمان دیگر ،برخلاف نوابع واندیشمندان دیگر که اگر نابغه اند مرد کار نیستند واگر مرد کارند ، مرد اندیشه وفهم نیستند واگر هردو هستند ، مرد شمشیر وجهاد نیستند ،واگر هرسه هستند ، مرد پارسایی وپاکدامنی نیستند ،واگر هر چهار هستند ، مرد عشق واحساس ولطافت روح نیستند واگر همه هستند خدا رانمی شناسند وخود رادرایمانشان گم نمی کنند وخودشان هستند ، اومردی است درهمه ابعاد انسانی ، همچون یک کارگر ، همچون من وتو کار می کند ، وبا همان پنجه های که آن سطرهای عظیم خدایی رابر کاغذ می نویسند ، پنجه درخاک فرو می برد.

 چاه می کند قنات احداث می کند ودرشوره زار آب بر می آورد.

درست یک کارگر ، امانه درخدمت این وآن ونه درخدمت خویش .دردل قنات ناگهان فریاد می زند بالایم بکشید .وچون به بالای قناتش می آورند سرورویش راگل پوشانده است آب فواره می کشد ودرآن بیابان سوزان پیرامون مدینه نهر جاری می شود .بنی هاشم خوشحال می شوند ، اما اودرهمان حال نفس نگردانده می گوید : (( مژده بروارثان من که ازاین آب یک قطره نصیب اند ))

که برمن وتو وقف کرده است ، برادر.

                                         (آری اینچنین بود برادر ص 13و14)

خود آزمایی درس بیست وسوم (کعبه ی مخفی )ص 183

1-خدا

2- مخفی ایهام دارد   1- تخلص شاعر ، مشخص ،تلمیح ،تشبیه ،مراعات نظیر و..

3- درسخن مخفی شدم مانند بودربرگ گل   هرکه خواهد دیدنم گودرسخن بینند مرا

خودآزمایی درس بیست وچهارم ( مسافروریشه ی وپیوند) ص 187

1-     سنگر شهید

2-    اشک آلود بودن دستمال دراثر گریه ، منظور ازپولک قطرات اشک است

3-   دستمال او، دستمالی که مهر وتسبیح وانگشتر رادرآن قرار داده بود /دستمالی که با آن زخم بازوی هم سنگرش را می بست/ دستمالی که اشک های چشم شهید راپاک می کرد واشک اورا می پوشاند

4-    پیوند وعلاقه به اقلیم او بی اثر یعنی ایران زیرا خراسان گذشته که مهد بزرگان  زیادی بوده اند یادآور گذشته ودیرینگی روابط دوکشور است .

درسینه ام شور وعشق وپیوند زیادی به ایران ،اقلیم ادبی دارد زیراخراسان بزرگ که مهد بزرگان زیاد وخواستگاه وپاسدار شعر وادب بوده است یادآور گذشته ودیرینگی روابط دو کشور است به حال پیوند وعلاقه شاعر به اقلیم ادبی اثریعنی ایران رابیان می کند .

5-احساس لطیف شاعر وشور حماسی وملی وتاریخی وافتخار به بیشه فرهنگی وعشق اوبه ادبیات ووطن ادبی خود ، ایران امروز وگذشته می باشد.

                                                                                                                                                           پایان

                                                                                                                                                                                        بهنام راد – بهار 86